ရုတ်တရက်သေသွားသူ အပါယ်ရောက်သွားတာ မသိစိတ်ကြောင့်လား?

ရုတ်တရက်သေသွားတဲ့လူတွေက သင့်အတွက် ကျွန်တော့်အတွက် 
တစ်လောကလုံးအတွက် ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် 
ဒုတိယပိုင်း - အပိုင်း(၅) - ဓမ္မအမေးအဖြေ 

👩 မေး။ ။ မင်္ဂလာပါ ဘုန်းဘုန်း တပည့်တော်ကတော့ ရန်ကုန်ကလာတာပါ။ 
တပည့်တော်မ သိချင်တဲ့ အကြောင်းအရာကကျတော့ တချို့လူတွေကပေါ့နော် ရုတ်တရက်သေသွားရတယ်။ 

ကားတိုက်တာပဲဖြစ်ဖြစ် ဒါမှမဟုတ် ရေချိုးခန်းထဲမှာ ‌ငေါက်ခနဲ
ဆုံးတာဖြစ်ဖြစ်ပေါ့နော် အဲဒီလိုမျိုး ဆိုလို့ရှိရင် ကိုယ်သေဆုံးတာကို မသိဘဲနဲ့ အပါယ်ရောက်သွားတယ်လို့ ပြောကြတယ်ပေါ့နော်။ အဲဒီတော့ တပည့်တော်မ 
သိချင်တာက ရုတ်တရက် သေဆုံးတဲ့သူတွေက သေခါနီးစိတ်ကြောင့် ဖြစ်တာလား၊ 
ဒါမှမဟုတ် အဲဒီ သေခါနီးစိတ်ကို မသိလိုက်လို့ ဖြစ်တာလား ဘုန်းဘုန်း၊ 
အဲဒါလေး သိချင်ပါတယ်။ 

💡 ဖြေ။ ။ ★ ဘုန်းဘုန်း မေးခွန်း သိပ်နားမလည်ဘူး။ နားမလည်တာက သူက သေသွားပြီးပြီလေ၊ သူ သိဖို့မှ မလိုတော့တာ။ (အဲဒါကြောင့် မသိတဲ့စိတ်ကြောင့် 
အပါယ်ကို ရောက်သွားတာလား ဘုန်းဘုန်း၊ အဓိကတော့ 
အပါယ်က လွတ်ချင်တာပေါ့နော်။) 

★ အခု သမီးမေးတဲ့ဟာ အရမ်းကို သေသေချာချာ မေးနေတာဖြစ်တယ်၊ အဲဒီလို ရုတ်တရက်သေတိုင်း တချို့ဆိုရင် ကားတိုက်တာတို့ တချို့ဆိုရင်လေ
 တိရစ္ဆာန်တွေသတ်ခံရလို့ ရုတ်တရက်သေဆုံးသွားတာတို့ အဲဒီလို သေတဲ့လူတိုင်း မြန်မာအဆိုဆိုရင်တော့ အစိမ်းသေတယ်ပြောတာပေ့ါ။ 

★ အဲဒီလို အစိမ်းသေတိုင်း သူက ငရဲရောက်တာ မဟုတ်ဘူး။ 
မြတ်စွာဘုရားခေတ်တုန်းက မြတ်စွာဘုရားကို မမြင်ဖူးဘူး၊ နာမည်ပဲ ကြားဖူးတယ် 
အဲဒါ မြတ်စွာဘုရားကို သွားပြီးတော့ ရှာတယ်တဲ့။ သီတဂူဆရာတော်ကြီး
ဟောထားတဲ့ တရားအကျယ်ရှိပါတယ်။ လိုက်ပြီတော့ ရှာတာ။ 

 ★ တစ်နေရာမှာကျတော့ တဲကုတ်တစ်ခုထဲမှာ မြတ်စွာဘုရားကလည်း 
ခရီးထွက်နေရင်းနဲ့ အဲဒီမှာ နားနေတာပေ့ါ။ သူလည်းပဲ မသိဘူး၊ သူလည်း 
မိုးချုပ်နေတာ့ အိမ်ရှင်ကို ခွင့်တောင်းတာပေါ့နော် နားချင်တယ် 
ဒီမှာ ညအိပ်နားလို့ရလား။ ရတယ်။ 

★ ဒါပေမဲ့ အဲဒီထဲမှာ ရဟန်းတစ်ပါးရှိနေတယ်။ အဲဒါ သူ မြတ်စွာဘုရားရှိတဲ့နေရာကိုသွားပြီးတော့ မြတ်စွာဘုရားမှန်း 
မသိဘဲနဲ့ အတူတူ တစ်နေရာတည်းမှာ သွာတည်းတယ်ဆိုပါတော့။ 

★ ဒီလိုပဲ စကားပြောတာတဲ့ မြတ်စွာဘုရားကို ဘုရားမှန်း မသိဘဲနဲ့ 
ဒီအတိုင်းသူက စိတ်ဝင်တစားနဲ့ဆွေးနွေးတာ။ သူ အရိယာဖြစ်သွားတာပဲ။ 
အဲဒီကနေ သူထွက်ပြီးတဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ သူ တိရစ္ဆာန် 
တိုက်ခိုက်ခံရလို့ သူ အသက်ဆုံးသွားတာပဲ။ 

★ အသက်ဆုံးသွားတယ်ဆိုပေမဲ့ ဒါ အခုခေတ်စကားနဲ့ပြောရင် 
အသေစိမ်းနဲ့သေတာပဲ။ ဒါပေမဲ့ သူ အရိယာဖြစ်သွားတာ။ 
အဲဒါကြောင့် အသေစိမ်းနဲ့ သေတိုင်း ရုတ်တရက်သေတိုင်း 
ငရဲကိုရောက်မယ်လို့ ကိုယ်မသိနိုင်ပါဘူး။ 

★ မသိနိုင်ဘဲနဲ့ ကိုယ်က အဲဒီလို အယူ ရှိတယ်ဆိုရင် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်လည်း ကြောက်စိတ်ပိုများစေတယ်၊ တခြားလူတွေလည်း ကြောက်စိတ် ပိုများစေတယ်။ 

★ အဲဒီလို ပြင်ဆင်ခွင့် မရဘူးဆိုရင် ကိုယ့်ရဲ့ accumulative habit ဆိုတာ ကိုယ် အကြာကြီးစုစည်းထားတဲ့ အကျင့်တစ်နည်းအားဖြင့် ပြောမယ်ဆိုရင် နောက်က 
ဦးနှောက်က စုစည်းထားတဲ့အကျင့်လား ရှေ့ကဦးနှောက်က စုစည်းထားတဲ့အကျင့်လား 
အဲဒီ အကျင့်တွေက သေခါနီးမှာ ကိုယ် စိတ်ထဲမှာ မပေါ်ဘူးဆိုရင် အဲဒီအကျင့်က 
ဆုံးဖြတ်ပေးမှာ အာစိဏ္ဏကံ ခေါ်တယ် သူဆုံးဖြတ်ပေးမှာ။ 

★ အဲဒါကြောင့် အကောင်းဆုံးနေတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ သူတစ်ပါးအတွက်လည်စဥ်းစား ညှာတာတတ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ အဲဒီပိုဂ္ဂိုလ်တွေ အတွက်ကတော့ ကြောက်စရာမရှိဘူးလို့ ဘုန်းဘုန်းက ပြောချင်တယ်။ မဟုတ်ရင် ကြောက်စရာအကြောင်းတွေပဲ 
ပြောနေတဲ့အခါကျတော့ သိပ်ကြောက်နေမှာစိုးလို့။ 

★ ဘုန်းဘုန်း ရိပ်သာတစ်ခု ဝင်တဲ့အခါမှာ ဆရာတော်က ဘာပြောတုန်းဆို 
ကိုယ်တော်တို့တဲ့ မောဟ တစ်စက္ကန့်လောက် ဝင်လိုက်ရင် အဲဒီ တစ်စက္ကန့်က ငရဲ ဘဝပေါင်းဘယ်နှစ်ဘဝ ပေးနိုင်တယ် အဲဒါပြောတယ် ဆရာတော်က။ 
ဘုန်းဘုန်းထင်တာကတော့ negative ဖြစ်တဲ့ဟာကို 
အားပေးလွန်းတယ်လို့ ထင်တယ်။ 

★ Positive ဖြစ်တဲ့ဟာကို သိပ်မပြောဘူးပေ့ါ။ အဲဒါကြောင့် ဘုန်းဘုန်း 
တရားဟောရင် ဘုန်းဘုန်း ငရဲအကြောင်း သိပ်မပြောဘူး၊ နတ်ပြည်အကြောင်းလည်း သိပ်မပြောဘူး။ နတ်ပြည်နဲ့ ဆုပေးလာဘ်ပေး အဲဒီပုံစံမျိုးလည်း 
သိပ်မပြောဘူး၊ ငရဲနဲ့ခြောက်တာလည်း သိပ်မပြောဘူး။ 

 ★ ဒီဘဝမှာ ကိုယ့်ရဲ့စိတ်ကို negative အတွေးတွေ မဝင်အောင် 
ဒါမှမဟုတ် နည်းအောင်လုပ်တဲ့လူက ဒီမှာကောင်းနေရင် နောင်လည်း ကောင်မှာပဲ။ 
အဲဒါလေး ဘုန်းဘုန်းက ပြောချင်တယ်၊ ငရဲရောက်တယ် မရောက်ဘူးဆိုတော့ 
ဘုန်းဘုန်းလည်း အတိအကျ မပြောနိုင်ဘူး။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ

အတင်းပြောချင်စိတ်ကို ဘယ်လိုဖျောက်မလဲ ?

❒ 'အတင်းပြောခြင်း'ဆိုတဲ့ အပြုအမူတစ်ခုဟာ လူတော်တော်များများရဲ့ နေ့စဉ်လူမှုဘဝတွေထဲမှာ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ပါဝင်နေတာကို သတိထားမိကြပါမှာပါ။
 'အတင်း'ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာတော့ 
'သူတစ်ပါးမကောင်းကြောင်းပြော သော
စကား'ရယ်လို့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ပါတယ်။ 

ဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့တတွေဟာ ဘာလို့များ သူတစ်ပါးမကောင်းကြောင်းပြောခြင်းဆိုတဲ့အရာကို ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘဝထဲမှာ 
အချိန်ပေးပြီး ပြုလုပ်နေမိသလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် 
ပြန်မေးကြည့်သင့်လှပါတယ်။ အဲဒီမေးခွန်းရဲ့နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် 
အတင်းပြောတာ ကောင်းကျိုးတွေရနိုင်ပါရဲ့လား၊ ကောင်းကျိုးတွေ
မရနိုင်ဘူးဆိုရင် ဘယ်လိုများ ဖျောက်ပစ်ရမလဲဆိုတဲ့ 
မေးခွန်းတွေကိုလည်း ဆက်ပြီးအဖြေရှာ ကြည့်ကြရမှာပါ။ 

ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် ၂ဝ၁၈ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ 
၂၃ ရက်နေ့က မန္တလေး ဆေးဝါတက္ကသိုလ်မှာ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ 
တရားသင်တန်းမှာ အတင်းပြောခြင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး ... 
'အရှင်ဘုရား နောက်ကွယ်မှာ အတင်းပြောချင်တဲ့စိတ်ကို 
ဘယ်လိုဖြေရှင်းရမလဲဘုရား။ မကောင်းမှန်းသိပေမယ့် တပည့်တော် ပြောပြောဖြစ်နေလို့ပါဘုရား။ အဲဒါကို မကြိုက်လို့ပါဘုရား။ 

တပည့်တော် ပြင်ချင်လို့ပါဘုရား' လို့ မေးမြန်းခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ 
အဲဒီမေးခွန်းကို အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် ဒေါက်တာဓမ္မသာမိဖြေဆိုရှင်းပြ 
ထားတာတွေကို ပြန်လည်တင်ပြချင်ပါတယ်။ 

အဲဒီလိုပြန်လည်ရေးသားတဲ့နေရာမှာ အမှားအယွင်း
တစ်စုံတစ်ရာပါခဲ့ရင် ဆရာတော်နဲ့သက်ဆိုင်ခြင်းမရှိဘဲ ကျွန်တော်ရဲ့တာဝန်သာဖြစ်ကြောင်းကိုလည်း ပြောလိုပါတယ်။ 

∎ အတင်းပြောတဲ့စိတ်နဲ့ တယ်လိုမီယာ အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော်က 
အတင်းပြောတတ်တဲ့ စိတ်အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုဖြေရှင်းရမယ်
ဆိုတာကို ရှင်းပြလမ်းညွှန်တဲ့နေရာမှာ ပါမောက္ခဒေါက်တာ အဲလိဇဘတ်ဘလက်ဘန်း(Elizabeth Blackburn) ရေးသားထားတဲ့ 
စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ကိုးကားပြီး ရှင်းပြပါတယ်။ 

ဒေါက်တာအဲလိဇဘတ်ဟာ အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၊ ကမ်းဘရစ်တက္ကသိုလ်က 
DNA နဲ့ပတ်သက်ပြီး အထူးအားဖြင့် ဆဲလ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး 
ပါရဂူဘွဲ့ရထားတဲ့ ပါမောက္ခဆရာမကြီးပါ။ 

သူဟာ ၂ဝဝ၉ ခုနှစ်တုန်းက ဇီဝဗေဒနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဆေးပညာဆိုင်ရာ နိုဘယ်ဆု
ရရှိထားတဲ့ နိုဘယ်ဆုရှင်လည်းပဲဖြစ်ပါတယ်။ သူရေးသားထားတဲ့ တယ်လိုမီယာ (Telomere)နဲ့ပတ်သက်တဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ဆရာတော်က ကိုးကားပြီး အတင်းပြောရင်ဖြစ်နိုင်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကို ရှင်းပြပါတယ်။ 

အဲဒီစာအုပ်မှာ Your DNA is listening to your thought/ gossip ဆိုတဲ့ အခန်းတစ်ခုပါဝင်ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ရေးထားတာက အတင်းပြောပြီဆို ရင် လူတစ်ယောက်ရဲ့စိတ်ခံစားမှုဟာ အပျက်သဘောပဲများတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ 

အကောင်းတွေးပြီး အတင်းပြောတာမျိုး မရှိပါဘူး။ အတင်းပြောပြီဟေ့ဆိုရင် 
လူတစ်ယောက်ရဲ့ ချို့ယွင်းချက်တွေ၊ အမြင်ကပ်စရာကောင်းတာတွေ၊ 
မုန်းစရာကောင်းတာတွေနဲ့ ဒေါသဖြစ်စရာကောင်းတာ၊ စိတ်ပျက်စရာကောင်း 
တာတွေချည်း ပြောမိတတ်ကြတာမျိုးကိုး။ အတင်းပြောပြီဆိုတာနဲ့ စိတ်ဟာ 
Negative Emotion(အဆိုးမြင်စိတ်ခံစား မှု)နဲ့ အပျက်သဘောပဲ
တွေးတော့တယ်။ မကောင်းတာပဲတွေးတော့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ 

အဲဒီလို မကောင်းတာခဏခဏတွေးရင် DNA ပြောင်းသွားတယ် လို့သိရပါတယ်။ 
 ပါမောက္ခ အဲလိဇတ်ဘလက်ဘန်းဟာ ဆဲလ်ရဲ့အဆုံးမှာရှိတဲ့ တယ်လိုမီယာကို သုတေသနပြုလေ့လာခဲ့ရာမှာ 'အဆိုးမြင်စိတ်နဲ့ အပျက်သဘောချည်း 
ခဏခဏတွေးတဲ့သူရဲ့ တယ်လိုမီယာဟာ သက်တမ်းတိုတယ်၊ အကောင်းမြင် 
စိတ်နဲ့ အပြုသဘောတွေးသူရဲ့ တယ်လိုမီယာဟာ သက်တမ်းရှည်တယ်'
ဆိုတာ ကို လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ 

 ဒီနေရာမှာ ထပ်ပြီးရှင်းပြဖို့လိုလာတာက တယ်လိုမီယာရဲ့အကြောင်း
ဖြစ်ပါတယ်။ လူ့ခန္ဓာကိုယ်မှာရှိတဲ့ ဆဲလ်တွေမှာ DNA ပါတဲ့ ခရိုမိုဇုန်း ၄၆ ခုစီ
 ပါဝင်ပါတယ်။ ခရိုမိုဇုန်းတွေရဲ့ အဆုံးပိုင်းကို ဖုံးအုပ်ကာရံပေးထားတဲ့အရာကို တယ်လိုမီယာလို့ခေါ်ပါတယ်။ မြင်သာအောင်ပြောရရင် ဘွတ်ဖိနပ်ကြိုးတွေရဲ့
ထိပ်မှာ ဖွာထွက်မသွားအောင် အုပ်ထားတဲ့ ထိပ်စည်းအပိတ်လေးတွေလိုပါပဲ။ 

အဲဒီ ထိပ်ပိတ်လေးနဲ့ အုပ်မထားရင် ဖိနပ်ကျိုးမျှင်တွေ ဖွာလန်ထွက်ပြီး ပျက်စီးသွားနိုင်တယ်မဟုတ်ပါလား။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်မှာ ဆဲလ်အဟောင်းတွေရဲ့ပျက်စီးမှုကို ဆဲလ်အသစ်တွေနဲ့ အစားထိုးပေးရပါတယ်။ 
အဲဒီလို ဆဲလ်အသစ်ပွားတိုင်း တယ်လိုမီယာရဲ့အရှည်ဟာ တဖြည်းဖြည်းချင်း 
တိုလာပါတယ်။ တယ်လိုမီယာအရှည် ကုန်ဆုံးသွားချိန်မှာ ဆဲလ်တွေမှာရှိတဲ့ 
ခရိုမိုဇုန်းတွေမှာ ဘွတ်ဖိနပ်ကြိုးထိပ် အကာအရံမဲ့သလိုဖြစ်ပြီး 
ဖွာလန်ကြဲကုန်တာကြောင့် ဆဲလ်တွေပျက်စီးသွားရပါ တော့တယ်။ 

ဒါကြောင့် အသက်ကြီးလာတဲ့အချိန်မှာ တယ်လိုမီယာ တိုလာတာနဲ့အမျှ 
အိုမင်းရင့်ရော်မှု၊ ရောဂါဘယဖြစ်ပွားမှုတွေ ဖြစ်လာကြတော့တာပါ။ 
တခြား တစ်ဖက်ကပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ တယ်လိုမီယာရှည်တဲ့သူက 
အသက်ရှည် နုပျို၊ ကျန်းမာတဲ့သဘောပါပဲ။ 

'အဆိုးမြင်စိတ်နဲ့ အပျက်သဘောချည်း ခဏခဏတွေးတဲ့သူရဲ့ 
တယ်လိုမီယာဟာ သက်တမ်းတိုတယ်၊ အကောင်းမြင် စိတ်နဲ့ 
အပြုသဘောတွေးသူရဲ့ တယ်လိုမီယာဟာ သက်တမ်းရှည်တယ်'ဆိုတဲ့ 
အယူအဆနဲ့ တစ်ပါတည်းချိတ်ဆက်ကြည့်မယ်ဆိုရင် အဆိုးမြင်စိတ်ရှိ
သူဟာ အိုမင်းလွယ်၊ ရောဂါဘယဖြစ်လွယ်တယ်ဆိုတာကိုပါ 
တွေ့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ 

အတင်းပြောတတ်တဲ့သူတွေဟာ အဆိုးမြင်စိတ်ရှိသူတွေဆိုတာကိုလည်းပဲ 
ကျွန် တော်တို့ သတိထားပြီး မြင်ကြရမှာပါ။ ဆိုတော့ အတင်းပြောတဲ့
သူတွေဟာ အိုမင်းလွယ် ယို့ယွင်းလွယ်တယ်လို့ ဆိုရမှာပါပဲ။ 

∎ ဘာကြောင့်အတင်းပြောချင်တာလဲ ကျွန်တော်တို့ဟာ ဘာကြောင့်များ 
လူတစ်ယောက်ရဲ့ မကောင်းကြောင်းကို ပြောမိနေရသလဲရင် 
ပထမဆုံးအချက်ကတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ စိတ်ထဲမှာ ကိုယ်ကိုယ်တိုင် မလုံမလဲဖြစ်နေတာကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။ 

အဲဒီမလုံမလဲစိတ်ကြောင့်ပဲ 'သူမှားတယ်၊ ငါမှန်တယ်'ဆိုတဲ့ ထင်မြင် 
ယူဆချက် ရှိလာပါတယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ ကိုယ်မှန်တယ်လို့မြင်ထားတဲ့ 
ကိုယ့်ရဲ့အမြင်ကို ခိုင်မာစေဖို့ တခြားတစ်ယောက်ရဲ့ ထောက်ခံမှုလိုအပ်တယ်လို့ 
ထပ်ပြီး တွေးထင်မိလာပြန်ပါတယ်။ ကိုယ်မှန်ကန်ကြောင်းတွေးထင်ထားတဲ့ 
ကိုယ့်ရဲ့အမြင်အပေါ် တစ်ယောက် ယောက်ရဲ့ထောက်ခံမှုမရရင် 
မလုံမလဲစိတ်နဲ့ လုံခြုံမှုမရှိတာကြောင့် သူများ မကောင်းကြောင်း 
နာနာနဲ့နှက်ရင်း၊ ကိုယ့်ကောင်းကြောင်းကို သာသာထိုးထိုး ပြောရင်း 
ထောက်ခံသူလိုက်ရှာတာဟာ အတင်းပြောတာပါပဲ။ 

တစ်ယောက်ယောက်နဲ့ အတင်းပြောပြီး ကျေကျေနပ်နပ်ကြီးဖြစ်သွားတတ်တဲ့ 
အရသာကို ကျွန်တော်တို့ အတော်များများ ခံစားကြရဖူးပါတယ်။ 
သေသေချာ ချာပြန်ဆန်းစစ်ကြည့်ရင်တော့ အဲဒီကျေနပ်မှုက 
အကြာကြီးမခံဘဲ ခဏလေး ဆိုတာကို တွေ့ရမှာပါ။ 

အဲဒီလိုဖြစ်တာဟာ အကြောင်းအချက် ၃ ခုကြောင့်ပါ။ 
- ပထမဆုံးတစ်ခုကတော့ တစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ မကောင်းကြောင်းကို
ပြောတဲ့ နေရာမှာ သတိတရားကိုအခြေမခံလို့ပါပဲ။ 

- ဒုတိယတစ်ခုကတော့ ပြဿနာကို နားလည်သဘောမပေါက်တဲ့အတွက် ပြဿနာဖြေရှင်းတဲ့နည်းလမ်းတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး တွေးခေါ်မြော်မြင်ပုံ 
မပြောင်းလဲ နိုင်လို့ပါပဲ။ 

- နောက်ဆုံးတစ်ခုကတော့ EQ (စိတ်ခံစားမှုညွှန်းကိန်း)နိမ့်နေလို့ပါပဲ။ 
( EQ ဆိုတာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်သိတာ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ထိန်းချုပ်စောင့်စည်း
နိုင်တာ၊ သူတစ်ပါးခံစားချက်ကိုသိတာ၊ ဆက်ဆံရေးကို 
စီမံခွဲနိုင်တာတွေပေါင်းစပ်ထားတာပါ။) 

ဘယ်လိုပဲဆိုဆို အတင်းပြောတဲ့အခါမှာ ကျေနပ်သွားတဲ့ သာယာမှုကို 
ကျွန်တော်တို့တွေဟာ စွဲလမ်းမိတတ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ 
ဆိုးတာက အဲဒီသာယာမှုက အထက်မှာပြောခဲ့သလို ကြာကြာမခံတာပါပဲ။ 
ဒီတော့ အဲဒီသာယာမှုကို ကျွန်တော်တို့တတွေဟာ အမောတကော 
လိုက်ရှာရတော့တာပါပဲ။ 

အတင်းပြောတဲ့အကျင့်ဟာ စွဲလမ်းတတ်တဲ့သဘောရှိပါတယ်။ 
အတင်းပြောတဲ့အရသာကို ယစ်မူးသာယာနေရင် အဲဒါဟာ အရက်စွဲ၊ 
ဆေးလိပ်စွဲ၊ ကွမ်းစွဲနေသူတွေနဲ့ ဘာမှမကွာလှပါဘူး။ 
မူးယစ်ဆေးသုံးစွဲသူတစ်ယောက် ရဲ့ ဖြစ်စဉ်ကိုပဲကြည့်ပါ။ 

ဆေးသမားတစ်ယောက်ဟာ ဆေးသုံးလိုက်တဲ့အချိန်မှာ သူလိုချင်တဲ့ 
ကျေနပ်သာယာမှုကို ချက်ခြင်းဆိုသလို ရရှိပါတယ်၊ 
ဒါပေမယ့် အဲဒီကျေနပ်သာယာမှုဟာ မှန်ကန်တဲ့ ကျေနပ်သာယာမှု
မဟုတ်ဘဲ ဓာတုဗေဒ ဖြစ်စဉ်တွေနဲ့ အာရုံကြောတွေကို 
ကြိုးကိုင်ခြယ်လှယ် စေခိုင်းမှုသာဖြစ်ပါတယ်။ 

သို့တိုင်အောင်ပဲ ဆေးသမားဟာ အဲဒီသာယာမှုကို လိုက်ရှာ၊ ရယူ၊ 
သုံးစွဲတာကိုပဲ ဆေးစွဲနေတယ် (ဝါ) စွဲလမ်းမှုပြဿနာဖြစ်နေတယ်လို့ ဆိုကြတာပါ။ 
ဒီလိုဆိုရင် တစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ မကောင်းကြောင်းပြောရင်း ရလာတဲ့ 
သာယာမှုကို လိုက်ရှာ၊ ရယူ၊ သုံးစွဲနေတာဟာ ဆေးစွဲနေတဲ့သူတဲ့ 
ဘာမှတော့ မခြားနားလှပါဘူး။ 

 ∎ အတင်းပြောတဲ့အကျင့်ကို ဘယ်လိုဖျောက်မလဲ အတင်းပြောတာဟာ 
အိုမင်းလွယ်တယ်။ အတင်းပြောသူရဲ့ စိတ်အခြေအနေဟာ ဆိုးတဲ့ဘက်မှာ 
ရောက်နေတယ်။ အတင်းပြောခြင်းဟာ ကောင်းကွက်တစ်ခုမှလည်းမရှိ၊ ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှလည်းမပေးသည့်တိုင်အောင် ခဏတာ 
သာယာမှုကြောင့် စွဲလမ်းတတ်တဲ့သဘောလည်းရှိတယ်ဆိုရင် 
အတင်းပြောတဲ့အကျင့်ကို ဘယ်လိုဖျောက်မလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းကို 
အဖြေရှာကြရမှာပါ။ ပထမဆုံးကတော့ အတင်းပြောတဲ့အချိန်မှာ ဘယ်လိုစိတ်ခံစားမှုဖြစ်နေသလဲဆိုတာကို သိအောင်လုပ်ကြရမှာပါ။ 

တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့ မကောင်းကြောင်း ပြောချင်နေပြီဆိုရင်၊ ပြောခဲ့မိပြီဆိုရင် တစ်ယောက်တည်း အေးဆေးငြိမ်သက်တဲ့နေရမှာ မိနစ်အနည်းငယ် 
အချိန်ယူပြီး ကိုယ်ပြောခဲ့သမျှကို ပြန်လည်သုံးသပ် ကြည့်သင့်တယ်လို့ အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော်က ဆုံးမလမ်းညွှန်တော်မူပါတယ်။ 
တစ်ယောက်တည်း အချိန်ယူပြီး ဘယ်လိုခံစားမှုတွေ ရှိနေသလဲဆိုတာကို 
နက်နက်တူးကြည့်ရင် မလုံခြုံတဲ့စိတ်ခံစားမှုနဲ့ အကျင့်ပါနေတာလို့ ဆိုတဲ့ အကြောင်းအချက်တွေကို တွေ့ရတတ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ 

မလုံမလဲစိတ် (ဝါ) စိတ်ရဲ့မလုံခြုံမှုဟာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် အမြင်မတူသဘောထားကွဲလွဲတာကို သဘောထားကွဲလွဲတယ်ဆိုတဲ့နေရာမှာ 
ရပ်မထားဘဲ 'ကိုယ့်ရဲ့ အတွေးအခေါ်ကို ငြင်းပယ်တယ်'ဆိုတာထိ ပုံကြီးချဲ့ 
တွေးရင်းက ဖြစ်ကြ တာများပါတယ်။ 

ဘယ်သူပဲဖြစ်ဖြစ် အငြင်းပယ်ခံရတဲ့အခါ စိတ်ထဲမှာ 
မလုံမခြုံဖြစ်ကြတာပဲမဟုတ်လား။ ဒီအတွက် ကျွန်တော်တို့ဟာ 
အကြောင်းအရာ အဖြစ်အပျက်တွေကို ပုံကြီးချဲ့မတွေးဘဲ ရပ်ထားသင့်တဲ့
နေရာမှာ ရပ်ထားနိုင်အောင် ကြိုးစားကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ 

လူတစ်ယောက်ရဲ့ ချို့ယွင်းမှုကို အကြောင်းပြုပြီး ကိုယ်က အတင်းပြော 
သူမဖြစ်ဖို့လိုပါတယ်။ အတင်းပြောတတ်သူတွေကိုလည်း စိတ်ထဲမှာ 
မလုံမခြုံ ဖြစ်နေသူတွေ၊ တဒင်္ဂသာယာမှုကို စွဲလမ်းနေရှာသူတွေရယ်လို့ မြင်ပြီး 
ကရုဏာ ထားရမယ်လို့ ဆရာတော်က လမ်းညွှန်ပါတယ်။ 

 ဒီနေရာမှာ ဆက်စပ်ပြီး ပြောစရာရှိတာက 'စကားခြောက်ခွန်း၊ လူ၌ထွန်း၊ 
လေးခွန်းကိုပယ်၊ နှစ်ခွန်းတယ်'ဆိုတဲ့ ဗုဒ္ဓကျမ်းဂန်လာ ဆိုရိုးစကားပါ။ စကားခြောက်ခွန်းဆိုတာကတော့ ... 

၁။ ဟုတ်မှန်၏၊ အကျိုးလည်းရှိ၏၊ တစ်ပါးသူနာကြားလိုသော စကားမျိုး။ 
၂။ ဟုတ်မှန်၏၊ အကျိုးလည်းရှိ၏၊ သို့ရာတွင် သူတစ်ပါး မနာကြားချင်သော စကားမျိုး။ 
၃။ ဟုတ်မှန်၏၊ အကျိုးကားမရှိ၊ သူတစ်ပါး မနာကြားလိုသော စကားမျိုး။ 
၄။ မဟုတ်မမှန်၊ အကျိုးတော့ရှိ၏၊ သူတစ်ပါးနာကြားလိုသော စကားမျိုး။ 
၅။ မဟုတ်မမှန်၊ အကျိုးလည်းမရှိ၊ သူတစ်ပါးနာကြားလိုသော စကားမျိုး။ 
၆။ မဟုတ်မမှန်၊ အကျိုးလည်းမရှိ၊ သူတစ်ပါးမနာကြားလိုသော 
စကားမျိုးတို့ဖြစ်ပါတယ်။

ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်ဟာ ဒီစကားခြောက်မျိုးမှာ အမှတ်စဉ် (၁) နဲ့ (၂) တို့ကိုသာ ချီးမွမ်းတော်မူတယ်ဆိုတာကို နှလုံးသွင်းရင်းက စကားပြောကြဖို့ ကျွန်တော်တို့ 
အလေးထား ကြိုးစားကြရမှာပါ။ ဒါ့အပြင် ဘုရားရှင်က ဒုစရိုက်(၁ဝ)ပါးရယ်လို့ မိန့်တော်မူထားခဲ့တာရှိပါတယ်။ ဒုစရိုက်ဆိုတာ ဒုစရိတ-မကောင်းသဖြင့်
ကျင့်ခြင်းလို့ အဓိပ္ပါယ်ရပါတယ်။ အဲဒီမှာ နှုတ်နဲ့ပြုကျင့်အပ်တဲ့ 
ဒုစရိုက်လေးပါးရှိပါတယ်။ 

အဲဒါတွေကတော့ (၁) မဟုတ်မမှန် လိမ်ညာပြောခြင်း၊ 
(၂) ချောပစ်ကုန်းတိုက်သော စကားကိုပြောခြင်း၊ 
(၃) ကြမ်းတမ်းသောစကားကိုပြောခြင်း၊ (၄) အနှစ်မဖက် အနက်မပါ
ပြိန်ဖျင်းသောစကားကို ပြောဆိုခြင်း .. တို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ 

ဒုစရိုက် တရားဆိုတာဟာ သူမိုက်တွေကျင့်သုံးတဲ့တရားသာဖြစ်တယ်
ဆိုတာကိုလည်း နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်ဖို့ အထူးလိုအပ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ အားလုံးကိုပြန်ခြုံပြီးပြောရရင် ကိုယ်ပြောမယ့်စကားတွေဟာ 
ဝစီဒုစရိုက်လေးပါးထဲမှာလည်း ပါနေမယ်၊ ဘုရားရှင်ချီးမွမ်းတော်မမူတဲ့
စကားရင် လည်းဖြစ်နေမယ်၊ အဆိုးမြင်စိတ်နဲ့ အပျက်သဘောချည်း 
ခဏခဏ တွေးအောင် စေ့ဆော်နေတဲ့အရာတွေလည်းဖြစ်နေမယ်ဆိုရင် 
အဲဒီစကားမျိုးတွေ မပြောမိအောင် အားထုတ်ကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ 

ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော်ကတော့ 'အတင်းပြောတဲ့သူကို အတင်းမပြောခြင်းအားဖြင့် အနိုင်ယူပါ။ ကိုယ့်အပေါ်မှာ 
စိတ်ကောင်းမထားတဲ့ သူကို သူ့အပေါ်မှာ စိတ်ကောင်းထားခြင်းဖြင့် 
အနိုင်ယူပါ' လို့ ဆုံးမလမ်းညွှန် တော်မူခဲ့ကြောင်းပါဗျာ။ 

★ ❛ အသောကမင်း ❜ ❛ (BC 304-232) ❜ ★

 ပြည်သူများအတွက် ဥယျာဉ်များ, လမ်းများ, ရေတွင်းရေကန်များ, ဆေးရုံများ ပြု ပြင်ဆောက်လုပ်ပေးခဲ့သည်။ မိန်းမများ ပညာသင်ကြားနိုင်ရေးအတွက်လည်း ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ပါဋလိပုတ္တရ တစ်ဝိုက်တွင် ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်များ တည်ဆောက်ပေးခဲ့သည်။ ထိုကျောင်းများသို့ တရုတ်ပြည်နှင့် အနောက်အာရှရှိ ဝေးကွာသောနိုင်ငံများမှ ကျောင်းသားများပင် 
ပညာလာသင်ကြားကြသည်။ 

 ★ထိုကျောင်းသားများသည် မိမိတို့ဇာတိသို့ ပြန်သွားသောအခါ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို ဆောင်ကြဉ်းသွားကြလေသည်။ လူများအတွက်သာမက သတ္တဝါအပေါင်းအား သနားကြင်နာသောအားဖြင့် တိရိစ္ဆာန်များကိုသတ်ဖြတ်၍ ယစ်ပူဇော်သော
ဓလေ့ကို တားဆီးခဲ့သည်။ တိရိစ္ဆာန်ဘေးမဲ့ဂေဟာများ 
တည်ထောင်ပေးရုံသာမက, တိရိစ္ဆာန်ဆေးကုသရေး ဌာနများပင် 
တည်ဆောင်ပေစခဲ့သည်။ 

 ★အသောကမင်းကြီးလက်ထက်တွင် ဗုဒ္ဓသာသနာ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စေရန်အတွက် 
တတိယ သံဃာယနာ တင်တော်မူခဲ့သည်။ ထိုသာသနာပွဲအား ပါဋလိပုတ္တရမြို့တွင် တင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ သာသနာတော် (၂၃၅)ခုနှစ်, တတိယသံဃာယနာတင်ပြီးချိန် တိုင်းပြည်အရပ်ရပ်တို့သို့ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ပြန့်ပွားစေရန်ရည်ညွှန်း၍ ထိုနှစ် တပို့တွဲလအတွင်း၌ပင် အသောကမင်းတရားကြီးနှင့် 
အရှင်မဟာမောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်မြတ်တို့က (ကိုးတိုင်းကိုးဌာန) 
ပြည်နယ်တို့ကို ဥပသမ္ပဒကံဆောင်နိုင်စေရန် ခေါင်းဆောင်တစ်ပါးနှင့် 
သံဃာငါးပါးစီကို စေလွှတ်ကြွချီတော်မူကြသည်။ 

★ကမ္ဘာ.သမိုင်း၌ ဘုန်းလက်ရုံးနှင့်ပြည့်စုံကြ၍ ကျယ်ဝန်းသော 
နိုင်ငံတော်ကြီးများကို တည်ထောင်ခဲ့ကြသော ဧကရာဇ်မင်းများအနက် အသောကမင်းတရားကြီး၏အမည်သည် အခြားသော ဧကရာဇ်မင်းများ၏ ကျော်ကြားထင်ရှားနည်းမျိူးဖြင့် မဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာတစ်လွှား၌ ထင်ပေါ်
ကျော်ကြားခဲ့ပေသည်။ ယင်းသို့ တစ်မူထူးခြား၍ ကျော်ကြားရခြင်းမှာ အသောကမင်းတရားသည် မေတ္တာ, ကရုဏာ, စေတနာတရားတို့ကို 
အရင်းခံထား၍ လူသတ္တဝါအများ၏ လောကီလောကုတ္တရာ 
နှစ်ဖြာချမ်းသာရေးကို ရှေးရူလျက် မိမိ၏နိုင်ငံတော်ကို အခြားအခြားသော 
ဧကရာဇ်တို့ကဲ့သို့ အာဏာစက်ဖြင့် မအုပ်စိုးမူ၍ ဓမ္မစက်ဖြင့်သာ 
အုပ်စိုးခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အသောကမင်းတရားကြီး၏ 
ဘွဲ့နာမသည် ဥရောပအနောက်စွန်းမှသည် အာရှတိုက်အရှေ့စွန်းသို့တိုင်အောင် 
ယခုခေတ်အထိ မမှေးမိန်ပဲ အလေးအမြတ်ပြုခြင်းကို 
ခံယူရလျက်ပင်ရှိပေသည်။ 

★(BC-300)ခုနှစ်ခန့်က ဂရိဧကရာဇ် (အယ်လက်ဇနအ သ-ဂရိတ်)၏ 
ဂရိတပ်များသည် အိန္ဒိယအနောက်မြောက်ပိုင်းမှ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်လာ၍ အိန္ဒု မြစ်ဝှမ်းတစ်ခွင်၌ လွှမ်းမိုးကြီးစိုးလာကြသောအခါ ယင်းတို့အား ဂင်္ဂါမြစ်ဝှမ်းသို့
မရောက်စေရန် တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ နောင်အခါကျယ်ဝန်းကြီးမားသော မောရိယနိုင်ငံတော်ကြီးကို တည်ထောင်ခဲ့သူ စန္ဒဂုတ္တမင်းတရားကြီး၏ 
မြေးတော်ဖြစ်သော သီရိဓမ္မာသောကမင်းဟုလည်း ခေါ်တွင်သော 
အသောကမင်းသည် ဗိန္ဓုသာရမင်းနှင့် ဓမ္မာမိဖုရားတို့၏ 
သားတော်တစ်ပါးဖြစ်ပေသည်။ 

(BC-304)ခုနှစ်ခန့်တွင် ဖွားမြင်သည်ဟုခန့်မှန်းကြသည်။ အသောကမင်းအရွယ်
ရောက်လျှင် အဝန္တိတိုင်း, ဥဇ္ဇေနီပြည်ကြီးကို စားရသည်။ ဥဇ္ဇေနီပြည်စား 
မင်းသားဘဝ၌ပင် သာကီဝင်သူဌေးသမီးဖြစ်သော ဝေဋိသဒေဝီကို ယူခဲ့၍ 
နောင်အခါ ဗုဒ္ဓသာသနာပြု မထေရ်မြတ်တစ်ပါးဖြစ်လာသော 
ရှင်မဟိန္ဒထေရ်လောင်းနှင့် သင်္ဃမိတ္တာထေရီလောင်း, သားတော်နှင့် 
သမီးတော်တို့ကို ရခဲ့သည်။ 

★တစ်ခါတစ်ပါး ဗိန္ဓုသာရမင်းကြီး နာမကျန်းဖြစ်တော်မူသည်ဟု 
ကြားသိရလျှင် အသောကမင်းသည် ဝေဋိသဒေဝီနှင့် သားတော်သမီးတော်တို့ကို ဥဇ္ဇေနီပြည်၌ပင်ထားခဲ့၍ ခမည်းတော်ရှိရာ ပါဋလိပုတ္တနေပြည်တော်သို့ 
အလျင်အမြန်လာခဲ့၍ ခမည်းတော်အားလုပ်ကျွေးပြုစုသည်။ 
ခမည်းတော် ခန္ဓာငြိမ်းလျှင် နိုင်ငံအလုံးကိုသိမ်းပိုက်လိုက်လေသည်။ 
ထိုအခါ တက္ကသိုလ်ပြည်၌ သူပုန်သူကန်တို့ကိုနှိမ်နင်းနေသည့် 
နောင်တော်သုမန မင်းသား ခေါင်းဆောင်သော 
(အသောကမင်းသားနှင့် တစ်မိတည်းမဟုတ်သည့် ) 
(ကိုးကျိပ်ကိုးယောက်)သော ညီနောင်မင်းသားတို့သည် သမုဒ္ဒရာလှိုင်းထ 
သကဲ့သို့ စစ်ကြီးချီလာ၍ ပါဋလိပုတ္တနေပြည်တော်ကို ဝန်းရံလုပ်ကြံ
ကြသော်လည်း အရေးမလှကြပဲ သေကြေပျက်စီး ကြရလေသည်။ 

★အသောကမင်းသည် ထီးနန်းကိုသိမ်းပိုက်ပြီး၍ (၄)နှစ်ကြာမှသာလျှင် 
(BC-270 ပြည့်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်) ရာဇဘိသေကကို ခံယူတော်မူသည်။ စာပေအထောက်အထားများအရ ရာဇဘိသေကမခံယူမီ တက္ကသိုလ်ပြည်၏ 
သူပုန်သူကန်ရန်ကို နှိမ်နှင်းခြင်းစသော နိုင်ငံနော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေးကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိနေကြောင်း ယူဆရပေသည်။ 

ဘိုးတော်နှင့် ခမည်းတော်တို့နည်းတူ နိုင်ငံတော်ကိုချဲ့ထွင်ခဲ့ကြောင်းလည်း 
သိရသည်။ ရာဇဘိသေကခံယူသောအခါ (ဒေဝါနံပီယ)ဟူသော ဘွဲ့ကိုလည်းကောင်း, 
(ပီယဒဿ ီ)ဟူသော ဘွဲ့ကိုလည်းကောင်း ခံယူသည်။ 
တစ်မိတည်းဖွား ညီတော်ဖြစ်သော တိဿ 
ကုမာရ အား အိမ်ရှေ့အရာအပ်နှင်းသည်။ 

အဂ္ဂမဟေသီမိဖုရားကြီးကား 
အသန္ဓီမိတ္တတည်း။ ဝေဋိသဒေဝီသည် သားတော် မဟိန္ဓ နှင့် သမီးတော် 
သိင်္ဃမိတ္တာတို့ကို ပါဋလိပုတ္တနေပြည်တော်သို့ ပို့စေ၍ မိမိမူ ဝေဒိဿ 
ဂီရိမြို့၌ပင် နေလေသည်။ မင်းတရားကြီးသည် နိုင်ငံနော်အုပ်ချူ ပ်ရေးကို 
စည်းစနစ်ကျနစွာဖြင့် ဆောင်ရွက်သည်။ နိုင်ငံတော်အတွင်း၌ နယ်ပယ်အသီးသီးသို့ မင်းညီမင်းသားများနှင့် ယုံကြည်စိတ်ချရသော အမတ်ကြီးများကို စေလွှတ်ကာ
အုပ်ချူ ပ်စေသည်။ ပြည်နယ်ကြီးများ အုပ်ချူ ပ်ရသူကို ရာဇူကဟုခေါ်၍ ခရိုင်ဝန်အဆင့်အတန်းရှိသူများကို ပြာဒီသိကဟု ခေါ်သည်။ 

နိုင်ငံနော်တစ်ခုလုံးကို ဌာနအသီးသီးခွဲ၍ အုပ်ချူပ်စေရာ, ဌာနတာဝန်ခံကို 
မုခဟုလည်းခေါ်၍ မဟာမတ္တဟုလည်းခေါ်သည်။ အုပ်ချူ ပ်ရေးအတွက် 
ခွဲခြားထားသော ဌာနများတွင် စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းဌာန, အခွန်တော်စည်းကြပ်ရေး
ဌာနနှင့် စစ်တမ်းကောက်ယူရေးဌာန, နိုင်ငံတွင်း နိုင်ငံပ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဌာန, တိုင်းရင်းထွက်ကုန်ပစ္စည်းများ စီမံခန့်ခွဲရေးဌာန, 
အမြတ်တော်ကြေးဌာနတို့လည်း ပါဝင်သည်။ 

★စစ်ဘက်၌လည်း ယင်းသို့ပင် ဌာနများခွဲ၍ အုပ်ချူ ပ်ရာ ရေကြောင်း, 
စားနပ်ရိက္ခာ, ခြေလျင်တပ်, မြင်းတပ်, ရထားတပ်, ဆင်တပ် စသည့်ဌာနတို့ဖြစ်သည်။ အခြားနိုင်ငံများနှင့်လည်း သံတမန်လဲလှယ်ဆက်သွယ်ကာ ချစ်ကြည်စွာဆက်ဆံခဲ့ရာ ဂရိနိုင်ငံသည်လည်း အသောကမင်းကြီး၏ မောရိယနိုင်ငံတော်နှင့် 
အဆက်အသွယ်ရှိခဲ့သည်။ 

အုပ်ချူ ပ်ရေးကို ဆောင်ရွက်ရာ၌ မင်းတရားကြီးသည် အချိန်မရွေး နေရာမရွေးဆောင်ရွက်သည်။ နိုင်ငံငြိမ်းချမ်းသာယာမှုကို မင်းတရားကြီးသည် ကိုယ်ရေးထက်မကပင် အလေးပြုပေသည်။ အသောကမင်းတရားကြီးရေးထိုးခဲ့သော ကျောက်စာတစ်ချပ်၌- ❛❛တစ်လောကလုံး၏ ကောင်းကျိူးချမ်းသာအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်တာဝန်ထက် ကြီးလေးသော တာဝန်သည်မရှိ။ ငါကြီုးပမ်းအားထုတ် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်သမျှတို့သည်လည်း ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့အား 
ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ ချမ်းသာသုခဖြစ်စေရုံသာမက နောင်တမလွန်ဘဝပါ 
ကောင်းရာသုဂတိသို့ ရောက်ကြစေခြင်းငှာ ငါ၌ ဆောင်ရွက်သည့်တာဝန်တည်း
ဟူသော ကြွေးမြီမှ လွတ်ကင်းစေရန်ဖြစ်သည်❞ဟူ၍ ပါရှိလေသည်။ 

★ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း မင်းတရားကြီးသည် ကျယ်ပြန့်သော နိုင်ငံတော်ကြီးကို တည်ထောင်နိုင်သည်သာမက နိုင်ငံတော်ကြီးကို စနစ်တကျ စီမံခန့်ခွဲအုပ်ချူပ်
နိုင်ခဲ့လေရာ မင်းတရားကြီး၏ အမိန့်ရာဇသံကို ပါဋလိပုတ္တနေပြည်တေည်မှ 
အိန္ဒု မြစ်ဝှမ်းသို့ တိုင်လည်းကောင်း, အာရေဗျပင်လယ်သို့တိုင်လည်းကောင်း 
မပျက်မကွက် ဦးထိပ်ရွက်ဆင်၍ နာခံကြရလေသည်။ အသောကမင်းတရားကြီးသည် ဖွားတော်မူသည်မှစ၍ မင်းအဖြစ်သို့ရောက်သည့်တိုင်အောင် မျိူးရိုးစဉ်လာအတိုင်း ဗြဟ္မဏအယူဝါဒီတစ်ဦးဖြစ်သည်။ ဘိုးတော်, ခမည်းတော်တို့ ပြုသကဲ့သို့ပင် 
အာဇီဝကတို့အား ကိုးကွယ်၍ နေ့စဉ် အာဇီဝက (၆၀ ၀၀၀)တို့အား နန်းတော်၌ ဆွမ်းဝတ်ပြုသည်။ 

သို့သော် ဘိသိက်ခံ၍ (၄)နှစ်မြောက်ပြီးနောက်တွင် နိဂြောဓ သာမဏေငယ်ကို 
အကြောင်းပြု၍ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒ၌ သက်ဝင်ယုံကြည်သော ဥပသကာတစ်ဦး
ဖြစ်လာပြီးလျှင် သာမဏေငယ်၏ ဆရာတော်ဖြစ်သော အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်မြတ်နှင့်တကွ များစွာသော ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့ကို ရိုသေစွာ ဆည်းကပ်
ကိုးကွယ်သည်။ ရဟန်းသံဃာတို့နေစိမ့်သောငှာ ပါဋလိပုတ္တနေပြည်တော်၏ 
အရှေ့နောင်ဘက်၌ အသောကာရာမကျောင်းတော်ကြီးကို ဆောက်လုပ်လှူ 
ဒါန်းခဲ့ရာ အသောကမင်းတရားကြီး၏ ပထမဆုံးသော 
ကုသိုလ်တော်အဆောက်အအုံကြီး ဖြစ်ပေသည်။ 

★ရာဇဘိသေက ခံယူပြီးနောက် (၈)နှစ်အကြာ (BC-262)ခုနှစ်တွင် 
အသောကမင်းကြီးသည် အရှေ့ဘက်ပင်လယ်ကမ်းခြေ, မဟာနဒီနှင့် ဂိုဒါဝရီမြစ်တို့
စပ်ကြားရှိ ကလိင်္ဂတိုင်း(သြရိဿ )တိုင်းကို သိမ်းသွင်းရန် ရေတပ်, ကြည်းတပ် 
အလုံးအရင်းနှင့် ချီတက်လုပ်ကြံရာ အလိုတော်ပြည့်သည်။ ထိုအချိန်တွင် 
အသောကမင်းကြီး၏ နိုင်ငံတော်သည် တောင်ဘက်စွန်းပြည်နယ်ငယ်အချို့မှအပ အိန္ဒိယကျွန်းဆွယ်တစ်ခုလုံး ပါဝင်ခဲ့လေသည်။ 

★ကလိင်္ဂစစ်ပွဲတွင် အသောကမင်းကြီး၏ ရာဇဝင်ကြောင်းကို လမ်းပြောင်းလိုက်သော စစ်ပွဲကြီးဟု ဆိုရပေမည်။ မင်းတရားကြီးသည် ကလိင်္ဂကို အောင်နိုင်ရသော်လည်း ရွှင်လန်းအားရခြင်း မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။ သွေးချောင်းစီးအောင် အပြင်းအထန် တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသဖြင့် ကလိင်္ဂတိုင်းရင်းသား သိန်းသောင်းမက 
သေကြေပျက်ဆီးကြရသည်။ ထောင်သောင်းချီ၍ အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ကြရသည်။ 
ယင်းတို့ကို ကိုယ်တော်တိုင် မျက်ဝါးထင်ထင်တွေ့မြင်ရသောအခါ 
လက်နက်အားကိုးဖြင့် သူတစ်ပါးအား နှိပ်စက်သတ်ဖြတ်မိခြင်းကို 
ယူကြုံးမရဖြစ်မိသည်။ 

ရန်သူများကိုလည်း သနားစာနာမိသည်။ လူအချင်းချင်းအပေါ်ဝယ် မေတ္တာတရား, 
ကိုယ်ချင်းစာ တရားတို့ကိုသာ ပွားများမိလေသဖြင့် စစ်အတိုက်အခိုက်၌ 
များစွာငြီးငွေ့ စက်ဆုတ်သွားသည်။ နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားတို့အား စိတ်ဝမ်းချမ်းမြေ့စွာဖြင့် နေထိုင်စေလိုသောစိတ်များဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် မိမိထက်
အင်အားငယ်သော နိုင်ငံများကို လက်နက်အင်အား လူအင်အားဖြင့်
 ဖိနှိပ်တိုက်ခိုက် အနိုင်ယူသည်ထက် မေတ္တာတရားဖြင့် အနိုင်ယူတော့မည်ဟု ဆုံးဖြတ်လိုက်လေသည်။ 

 ★ကလိင်္ဂမှ နေပြည်တော်သို့ ပြန်ရောက်သောအခါ မေတ္တာတရားနှင့် 
ဂရုဏာတရားတို့ကို အရင်းခံထား၍ သူတစ်ပါးအား ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုကို 
မလိုလား, အားမပေးသော ဗုဒ္ဓအယူဝါဒကို ပို၍ကြည်ညိုလေးစားကာ 
ထက်ထက်သန်သန်ဆည်းကပ် ကိုးကွယ်ခြင်းကို 
ပြု ပြီးလျှင် သာသနာတော်ကိုများစွာ ချီးမြောက်တော်မူသည်။ 

တရားတော်နှင့်လျော်ညီစွာ နေထိုင်ကျင့်ကြံနိုင်ရန် ကိုယ်တော်တိုင်လည်း 
ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါးကို အထူးပြု ပြင်တော်မူသည်။ မိမိသာမက မိမိ၏မိဖုရား, သားတော်, သမီးတော်, ခြွေရံသင်းပင်း အသိုက်အဝန်းနှင့်တကွ မိမိ၏နိုင်ငံသားအားလုံးတို့၏ ပစ္စုပ္ပန်နှင်တမလွန်အကျိူ း စီးပွားဖြစ်ထွန်းရေး, လူသားအချင်းချင်း, 
ပြည်ထောင်အချင်းချင်း ချစ်ကြည်ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ကောင်းမြတ်သော
တရားဓမ္မဖြင့်သာ အောင်မြင်ရာသည်ဟူသော 
ဓမ္မဝိဇယဝါဒကို လိုက်နာကျင့်သုံးစေလေသည်။ 

★နိုင်ငံတော်အတွင်း၌ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒကို ကြည်ညိုလေးစားလာသူများ 
ပေါများလာအောင် အားထုတ်သည်။ နိုင်ငံတော်အတွင်း၌ အရာထမ်းအမှုထမ်းများကို သက်ဆိုင်ရာပြည်နယ်များ၌ (၅)နှစ်တစ်ကြိမ် လှည့်လည်၍ တရားဓမ္မများကို 
လူအများအား ဟောကြားပြသရန် ညွှန်ကြားသည်။ ဘုရားပွင့်တော်မူရာ ဗုဒ္ဓဂယာ 
အစရှိသော ဘုရားရှင်နှင့်စပ်လျဉ်း၍ အထွက်အမြတ်ထားသော အရပ်များသို့ အဖူးအမျှော်သွားရောက်ပြီးလျှင် ထိုနေရာအရပ်များ၌ အထိမ်းအမှတ်
အဆောက်အအုံများ စိုက်ထူတည်ဆောက်ခဲ့သည်။ 

မိမိဆောင်ရွက်ခဲ့သမျှအကြောင်းအရာများနှင့် တရားဓမ္မအဆုံးအမတို့ကို ကြာရှည်စွာမပျောက်မပျက်တည်တံ့စိမ့်သောငှာ နိုင်ငံတော်အတွင်းရှိ 
နယ်ပယ်အသီးသီးတို့၌ ကျောက်တိုင်များ, ကျောက်ပြားများ, ကျောက်ဂူ 
လိုဏ်နံရံများတွင် ကမ္ဗည်းကျောက်စာထွင်း၍ အနှံ့အပြား၌ မော်ကွန်းထားခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်အတွင်း အနှံ့အပြညး၌ မော်ကွန်းကျောက်စာများဖြင့် မှတ်တမ်းတင်
ထားခဲ့ရာ မိဂဒါဝုန်, လုမ္ဗိနီ စသော ဗုဒ္ဓအယူဝါဒဆိုင်ရာ အထွက်အမြတ်နေရာများ၌
လည်းကောင်း, ပါဋလိပုတ္တနေပြည်တော်မှ မိုင်ပေါင်း (၁၀၀၀၀)ကျော်ဝေးသော အိန္ဒိယအနောက်မြောက်ဒေသ ပက်သျှဝါခရိုင်၌လည်းကောင်း, ဘုံဘိုင်ပြည်နယ်အတွင်း၌လည်းကောင်း, သြရိဿ (ကလိင်္ဂတိုင်း) ပြည်နယ်အတွင်း၌လည်းကောင်း, စသဖြင့် အိန္ဒိယကျွန်းဆွယ်တစ်ခုလုံး 
နေရာအနှံ့အပြား၌ တွေ့ရရာ စုစုပေါင်း ကျောက်တိုင် (၃၀)ကျော်ခန့် 
စိုက်ထူခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ 

ကျောက်စာရေးထိုးရာ၌ အက္ခရာနှစ်မျိူး အသုံးပြုကြောင်း တွေ့ရသည်။ 
တစ်မျိူးမှာ လက်ယာမှလက်ဝဲဘက်သို့ရေးရသော ခရောသျှဋ္ဌီအက္ခရာမျိူးဖြစ်၍ 
တစ်မျိူးမှာ ဗြာဟ္မီအက္ခရာမျိူ းဖြစ်ရာ ဒေဝနာဂရီနှင့် ယခုအိန္ဒိယအက္ခရာများ၏ မူလအခြေခံအက္ခရာများဖြစ်ကြသည်။

 မင်းတရားကြီးသည် အယူဝါဒရေးဆိုင်ရာ, လူမှုရေးဆိုင်ရာ အဆောက်အအုံ 
များစွာတို့ကိုလည်း ဆောက်လုပ်ကုသိုလ်ပြုခဲ့သည်။ လူမျိူးမရွေး, ဇာတ်မရွေး, မရှိဆင်းရဲသားတို့အား နေ့စဉ်ပေးကမ်းစွန့်ကြဲသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဓာတ်တော်မွေတော်များကို ရှာဖွေစုဆောင်းပြီးလျှင် ဗုဒ္ဓဝါဒီအပေါင်းတို့ ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်နိုင်စေရန် ထူပါရုံစေတီတော်များ တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ 

ယင်းတို့အနက် ဗိုပေါပြည်နယ်, ဆန်ချီအရပ်ရှိ သဦ္စစေတီတော်ကြီးသည် အဓိကရထူပါရုံကြီးတစ်ဆူ ဖြစ်ပေသည်။ ဘုရားရှင် ဟော်ကြားတော်မူခဲ့သော 
ဓမ္မက္ခန္ဓာ (၈၄၀၀၀)ကို အထိမ်းအမှတ်ပြုသောအားဖြင့် ဇမ္ဗူ ဒိပ်ကျွန်းအလုံး 
နေရာအနှံ့အပြား၌ စေတီတော်ပေါင်း (၈၄၀၀၀), ရေတွင်းရေကန်ပေါင်း 
(၈၄၀၀၀)ကို လှူ ဒါန်းခဲ့သည်။ 

သာသနာ့အမွေခံနိုင်ရန် သားတော်နှင့်သမီးတော်တို့ကိုပင် သာသနာ့ဘောင်သို့ သွတ်သွင်းချီးမြှင့်ခဲ့သည်။ အသောကရာမကျောင်းမှအပ အခြားသော
အရပ်များ၌လည်း သံဃာများအတွက် ကျောင်းများဆောက်လုပ်လှူ ဒါန်းခဲ့၍ 
ပစ္စည်းလေးပါး အထောက်အပံ့လည်း ပေးခဲ့ပေသည်။ 
အသောကမင်းတရားကြီးသည် လူအပေါင်းအား ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး 
ဆင်းရဲအောင် နှိပ်စက်ညှင်းပန်းခြင်းမပြုပေ။ 

မင်းတရားကြီးသည် မိမိတို့နိုင်ငံသားတို့အတွက်သာမဟုတ် ကျောသားရင်သား
မခွဲခြားပဲ ကမ္ဘာတစ်လောကလုံးရှိ လူ,သတ္တဝါတို့၏ ကောင်းကျိူ းချမ်းသာအတွက် လိုလားတော်မူသော စိတ်ထားရှိကြောင်းကို မလိကတိုင်းတွင် စိုက်ထူခဲ့သော ကျောက်စာတစ်ခု၌- ❛❛ငါသည် ငါ၏သားတော်, သမီးတော်တို့အတွက် ဤမျက်မှောက်ဘဝ၌သာမက နောင်တမလွန်ဘဝ၏ ကောင်းကျိူ းကိုပါ လိုလားတော်မူသကဲ့သို့ လူခမ်သိမ်းတို့အတွက်လည်း လိုလားတော်မူသည်။

လက်အောက်ခံ လူမျိူ;တို့၏စိတ်၌ မင်းတရားကြီးသည် 
ငါတို့၏ဖခင်သဖွယ်ဖြစ်ပါပေသည်။ 
ငါတို့ကို သူ့ကိုယ်အား သူချစ်သကဲ့သို့ ချစ်ပါပေသည်။ 
ငါတို့ကား မင်းတရားကြီး၏ သားသမီးသဖွယ်ဖြစ်ပါပေသည်❞ဟူ၍ အောက်မေ့သဘောထားလာရန် ဆောင်ရွက်ရမည်ဟု အရာထမ်းအမှုထမ်းများ လိုက်နာဆောင်ရွက်ရန် ညွှန်ကြားထားချက်အရ သိရလေသည်။ 

★လူသားတို့အတွက်သာမက တိရိစ္ဆာန်များအပေါ်၌လည်း ကြင်နာသနားထောက်ထားတော်မူသည်။ ဗုဒ္ဓဝါဒီအဖြစ် ကူးပြောင်း
လာပြီးနောက်တွင် သားသတ်ရုံများ၌ အသတ်အဖြတ်လျော့နည်းနိုင်သမျှ 
လျော့နည်းစေသည်။ တိရစ္ဆာန်များအတွက် ရေတွင်းရေကန်များတူးဖော်
ပေးသည့်အပြင် တိရစ္ဆာန်များအတွက် ဆေးရုံများလည်း 
ဆောက်လုပ်ပေးထားလေသည်။ 
Crd: Buhdism Page 

ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် ပထမပိုင်း -အပိုင်း(၃)

မိမိအတွက် သူတစ်ပါးအတွက် လောကကြီးအတွက်
-------▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬--------
ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် ပထမပိုင်း - အပိုင်း(၃) 
★ အခု ဘုန်းဘုန်း လက်လေးကိုကြည့်ပါ၊ ဟားဗဒ်တက္ကသိုလ် 
ဆေးကျောင်းက ပါမောက္ခ Prof. Daniel Siegel က ဒါလေးလုပ်ပြတယ်။ 
ဒါ ဦး‌နှောက်ရဲ့ပုံစံကို biology အရ demostrate လုပ်တာ။ 

★ လက်မကို ချိုးကြည့်ပါ အထဲချိုးလိုက်၊ ပြီးရင် ကျန်တဲ့လက်လေးချောင်းကို 
သူ့အပေါ်မှာ ချိုးပြီးတင်လိုက်။ ဒါက ဦးနှောက်ရဲ့ပုံစံပဲတဲ့။ ဘုန်းဘုန်း 
videoclip တွေ အများကြီးရှိပါတယ်၊ အချိန်နည်းမှာစိုးလို့ 
မြန်မာလိုပဲ ‌ပြောလိုက်မယ်။ 

 ★ ဒီလက်မက သရုပ်ပြတဲ့ဟာ ဒီဟာက နောက်မှာရှိတဲ့ဦးနှောက် 
လူတိုင်းလူတိုင်းရဲ့နောက်မှာ ရှိတဲ့ ဦးနှောက်၊ အဲဒီဟာကို အင်္ဂလိပ်လို amygdala 
လို့ခေါ်တယ်။ အန္တရာယ်ဆိုရင် သူက အကုန်လုံး တွေ့အောင်ရှာတယ်။ 
အကုန်လုံး တွေ့ချင်လည်း တွေ့မှာပေါ့နော်။ အန္တရာယ်အကြောင်းပဲ 
အမြဲတမ်း စူးစမ်းနေတာပေ့ါ။ 

 ★ အန္တရာယ်ကို အကြောင်းပြုပြီး သူတွေးတယ်။ သူ စိတ်ခံစားမှုတွေဖြစ်တယ်။ ကာကွယ်ဖို့အတွက် သူက တွေးတာတဲ့။ ကာကွယ်ဖို့အတွက် 
တွေးတယ်၊ အကြောက်တရားအတွက်တွေးတယ်၊ အဲဒါက ချားလ်ဒါဝင်က 
သူ‌ပြောတာ fight and flight ဦးနှောက်တဲ့။ 

 ★ Fight and flight ဆိုတာက ကြောက်တယ်ဆိုရင် ကိုယ်က ပြန်ပြီးတော့ 
fight လုပ်တယ်။ Fight လုပ်လို့ မရဘူးဆိုရင် ကိုယ်ထွက်ပြေးတယ်။ 
Fight လုပ်လည်းရဘူး ထွက်ပြေးလို့လည်း မရဘူး၊ မနိုင်ဘူးဆိုရင် လူက 
ဘာလုပ်ရမှန်း မသိဘူး။ အဲဒါကို freeze လို့ခေါ်တယ်။ 

★ Fight, flight and freeze - ဒီနောက်က ဦးနှောက်က အလုပ်လုပ်တယ်
ဆိုရင် ဒီရှေ့က ဦးနှောက်က လုံးဝအလုပ်မလုပ်ဘူး။ အတူတူ 
အလုပ်မလုပ်ဘူး။ သူ့သဘာဝကိုက ပြောပြတယ်။ 

 ★ သဘာဝတရား၊ ဒီဟာတွေကို ဦးနှောက် သုတေသနလုပ်တဲ့ သိပ္ပံ
ပညာရှင်တွေက ပြောပြတာ မကြာခင်မှာ ဘုန်းဘုန်းတို့ videoclip 
နှစ်ခုကြည့်မယ်၊ အခု ဘုန်းဘုန်းပြောတဲ့အတိုင်းပဲ သူတို့ပြောတာပါ။ 
သူတို့ပြောတဲ့အတိုင်း ဘုန်းဘုန်းပြောတာ။ 

★ တကယ်လို့ လူတစ်ယောက်က လိုချင်တဲ့စိတ်တွေ များတယ်၊ 
ဥပမာ ကလေးကို ဆယ်တန်းစာမေးပွဲ ဂုဏ်ထူးဘယ်နှစ်ခုနဲ့အောင်ရင် 
ကားဝယ်ပေးမယ်။ အဲဒီကားလိုချင်လို့ ဒီကလေးက စာကျက်တယ်။ 
အဲဒီ ကားဆီကို စိတ်ရောက်နေတာ။ 

★ ဆယ်တန်းကပေးတဲ့ ပညာက အတိအကျ သူ့ခေါင်းထဲမှာ 
ရောက်ချင်မှရောက်မယ်။ သူ information တွေ ရအောင်လို့ ကျက်နေတယ်။ စာမေးပွဲအောင်သွားမယ်၊ distinction တွေ ထွက်လာမယ်။ 
သူက ကားရချင်တာကိုး။ 

★ ကားရချင်တဲ့စိတ်က သူရဲ့ motivation၊ သူရဲ့ ကြိုးစားချင်တဲ့ 
အကြောင်းအရာ အဲဒါ incentive-focused ဆိုတာ ဆုလာဘ်ကို 
အာရုံပြုပြီးတော့ အတွေးတွေဖြစ်တယ်။ စိတ်ခံစားမှုတွေဖြစ်တယ်။ 

★ အဲဒီလို စာကျက်တဲ့ကလေးက စာကျက်တဲ့နေရာမှာ သူ့စိတ်ဖိစီးမှုတွေ 
မရှိဘူးလား။ ရှိတာပေ့ါ။ မနေ့ကမှ မလိုင် ကိုယ်ပိုင်အထက်တန်းကျောင်းမှာ 
တစ်နေကုန် ကလေးတွေနဲ့ ဒီလို workshop လုပ်ခဲ့တယ်။ ရှိတာပေါ့။ 

★ တကယ်တတ်နိုင်တဲ့ မိဘတွေ တကယ်တော်တဲ့ကလေးတွေ 
အဲဒီကလေးတွေက တခါတည်း စာကျက်တာ အရမ်းကို စိတ်ဖိစီးမှုရှိလို့ 
တခါတခါ စာမေးပွဲခန်းထဲ ဝင်သွားရင်တဲ့ 
ကျက်ထားတဲ့စာတွေ အကုန်‌မေ့ကုန်တယ်။ 

★ အဲဒီလို ကြောက်စိတ်ဖြစ်တဲ့အချိန်ဆိုရင် incentive-focused ကနေ ဘယ်ပြန်ရောက်သွားတုန်းဆိုရင် threat-focused ပဲ ပြန်ရောက်တာတဲ့။ 
ကြောက်တဲ့စိတ်ပဲ ဖြစ်တာကိုး။ ဒါကြောင့် ဒီတစ်ခုက အသွားအလာ 
အရမ်းများပါတယ်။ နားလည်တဲ့ ပါဠိစကား မြန်မာစကားနဲ့ပြောရင် 
ဒီနေရာမှာက ‌ဒေါသမူစိတ် အခြေခံတယ်။ ‌ဒေါသအခြေခံတယ်။ 

★ Incentive-focused မှာကျတော့ လောဘအခြေခံတယ်။ တကယ်လို့ 
အတန်းထဲမှာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ယှဥ်ပြိုင်ကြတယ်၊ စီးပွားရေး
လုပ်ငန်းမှာလည်း တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ယှဥ်ပြိုင်ကြတယ်။ ကိုယ်ယှဥ်ပြိုင်တဲ့လူအကြောင်း ကိုယ့်ပြိုင်ဖက်အကြောင်းတွေးရင် 
လူတွေက မပျော်ရွှင်နိုင်ဘူး။ 

★ ပြိုင်ဖက်အကြောင်းတွေးရင် မပျော်နိုင်ဘူး။ စိတ်ထဲမှာ ချက်ချင်း တင်းမာမှုတွေ
ဖြစ်လာတယ်၊ tension တွေဖြစ်လာတယ်။ အတန်းကျောင်းမှာလည်း ဒီတိုင်းပဲ ကိုယ့်ရဲ့ပြိုင်ဖက်အကြောင်းတွေးရင် အဲဒီလိုတွေ ဖြစ်လာတယ်။ 
အဲဒီလူ ဘယ်လောက်ပဲတော်တော် သူ့ကိုကြည့်ပြီးတော့ ကိုယ် 
စိတ်မချမ်းသာနိုင်ဘူး၊ happy happiness မရနိုင်ဘူး။ 

★ သူနဲ့ တွေ့တဲ့အခါမှာ ကိုယ်က စာဘယ်လောက်ပဲ ရထားရထား 
ကိုယ်က ရာထူးတွေ ဘယ်လောက်ပဲ ရထားရထား ပိုက်ဆံတွေ စီးပွားတွေ 
ဘယ်လောက်ပဲ အဆင်ပြေနေ အဆင်ပြေနေ ကိုယ်ရဲ့ ပြိုင်ဖက်ရဲ့ ရှေ့မှာ 
ရှိနေတဲ့အချိန်မှာ ကိုယ့်ရဲ့ပစ္စည်းဥစ္စာကို ကြည့်ပြီးတော့ 
ကိုယ် မုဒိတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ 

★ မဖြစ်နိုင်ရုံတင်မကဘူး ကိုယ့်ပြိုင်ဖက်ကို ကြည့်ပြီးတော့ ကိုယ့်စိတ်ထဲမှာ 
ကြောက်စိတ်တွေ ဖြစ်တယ်။ ဒေါသတွေ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ‌ဒေါသက တခါတခါ ကြောက်စိတ်ဖြစ်တယ် မြန်မာစကားအနေနဲ့ဆိုရင်၊ တခါတခါ စိတ်ဆိုးတယ်၊ 
တခါတခါ စိတ်တိုလွယ်တယ်၊ တခါတခါ စိတ်ညစ်တယ်၊ 
အဲဒီလိုတွေ ဖြစ်နေတာတဲ့။ 

★ အဲဒီလိုဖြစ်တယ်ဆိုရင် အထူးသဖြင့် ဒီကြောက်စိတ်က inhibiting ဆိုတဲ့ အင်္ဂလိပ်စကားလုံးက ဦးနှောက်ကို အဟန့်အတားဖြစ်စေတယ်တဲ့။ 
အတွေးကို အဟန့်အထားဖြစ်စေတယ်။ inhibiting ဆိုတာ။ 

★ ဒါ ဒီနောက်က ဦးနှောက်က အတွေးကို တားဆီးတယ်။ တနည်းအားဖြင့်
ပြောမယ်ဆိုရင် ပျော်ရွှင်မှုကို inhibit လုပ်တယ်တဲ့၊ ပျော်ရွှင်မှုကို 
တားဆီးတယ် ဒီနောက်က ဦး‌နှောက်။ 

★ ဒီနေရာမှာကျတော့ affiliative-focused ဆိုတာ ကိုယ်ပြဿနာရှိတယ်ဆိုရင် #ကိုယ့်ပြဿနာအကြောင်းလည်းတွေးတယ်၊ သူများပြဿနာအကြောင်းလည်း
တွေးတယ်၊ ဆက်စပ်ပြီးတော့တွေးတတ်တယ်။ 

★ ကိုယ်က အောင်မြင်တယ်ဆိုရင်လည်း တခြားလူ အောင်မြင်တာကိုလည်းပဲ 
တွေးတယ်တဲ့။ ကိုယ့်အောင်မြင်မှု တခြားလူတွေရဲ့အောင်မြင်မှု 
အဲဒါကို တွေးတယ်။ တနည်းအားဖြင့် ပြောမယ်ဆိုရင် 
ကိုယ်အောင်မြင်တာကိုလည်းပဲ ဂုဏ်ယူတယ်။ 

★ သူတစ်ပါး အောင်မြင်တာကိုလည်း ဂုဏ်ယူတယ်။ ကိုယ်ကြိုးစား
တာကိုလည်းပဲ ဂုဏ်ယူတယ်၊ တခြားလူ ကြိုးစားတလည်း ဂုဏ်ယူတယ်။ 
အဲဒါကို affiliative ဖြစ်တယ်လို့ခေါ်တယ်။ 

★ Affiliative ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ဆက်စပ်တာ connection ရှိတာ။ 
အဲဒါကို affiliative-focused လို့ခေါ်တယ် ဒါကိတော့ မိမိသူတစ်ပါး 
နှစ်ဦးသားအတွက် အာရုံပြုတာ ဒါကြောင့် ဘုန်းဘုန်းပေးတဲ့ 
ခေါင်းစည်းထဲမှာ မိမိအတွက် သူတစ်ပါးအတွက် လောကကြီးအတွက်။ ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ

ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် ပထမပိုင်း - အပိုင်း(၂)

ပျော်ရွှင်မှုက နာမည်ကြီးတိုင်းမရဘူး 
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ 
သင့်အတွက် ကျွန်တော့်အတွက် တစ်လောကလုံးအတွက် 
★ ပိုက်ဆံရှိမယ် နာမည်ကြီးမယ်ဆိုရင် ဒီနှစ်ခုက ပျော်ရွှင်မှုရဲ့ အကြောင်းပါတဲ့။ 
အဲဒါကတော့ ပိုက်ဆံမရှိခင် ပြောတဲ့ကလေးတွေ၊ နောက် နာမည်မကြီးခင် 
ပြောတဲ့ကလေးတွေ။ သူတို့ကိုယ်တိုင် နာမည်လည်းကြီးပြီးရော ပျော်ရွှင်မှုက နာမည်ကြီးတိုင်းမရဘူး ဆိုတာ သူတို့တွေ့လာရတယ်။ 

★ တချို့ဘောလုံးသမားတွေ အရမ်းကို ပိုက်ဆံလည်းများတယ်၊ နောက်ပြီးတော့ နာမည်လည်းကြီးတယ်။ ကလေးတွေက သူတို့ကို idol ဟီးရိုးဆိုပြီးတော့ 
သူတို့ကို သူရဲကောင်းလုပ်ပြီး ကိုးကွယ်ခံရတဲ့ ဘောလုံးသမားတွေ ရှိတယ်။ 

★ တစ်ပတ် တစ်ပတ်ကို အင်္ဂလန်မှာဆိုရင် ‌ပေါင်စတာလင် တစ်သိန်းကျော် 
တစ်ချို့ဆို ပေါင်စတာလင် နှစ်သိန်း။ ပေါင်စတာလင် တစ်သိန်းဆို ဒီမှာဆို 
တစ်ပတ်ကို သိန်းနှစ်ထောင်ပဲ၊ တချို့ဆို တစ်ပတ်ကို သိန်းလေးထောင်။ 
အဲဒါက အသားတင်ဝင်တဲ့ဟာတွေ။ တစ်လကို တစ်သန်းဝင်တဲ့
လူလည်း ရှိတယ်။ အဲဒီလောက်ထိ ဝင်တယ်။ 

★ အဲဒီလောက်ထိ ဝင်နေပေမယ့် သူတို့ရဲ့စိတ်ထား သူတို့ရဲ့ emotion - 
စိတ်ခံစားမှုက အရမ်းကို ထိလွယ်ရှလွယ်တယ်။ အင်္ဂလိပ်စကားအနေနဲ့
ပြောရင် vulnerable ဖြစ်တယ်လို့ခေါ်တယ်။ Vulnerable 
ဖြစ်တယ်ဆိုတာ အရမ်းကို ထိလွယ်ရှလွယ်တယ်။ 

★ နည်းနည်းလေးဝေဖန်ခံရတာနဲ့ သူတို့က မရတော့ဘူး။ အဲဒါ ဘာဖြစ်တာတုန်း
ဆိုတော့ အခု ဘုန်းဘုန်း ကိုးကားလိုက်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်ကြီး သူပြောတာ သိပ္ပံပညာရှင်အနေနဲ့ဆိုရင်တော့ ဦးနှောက်ထဲမှာ မပျော်ရွှင်တဲ့ဦး‌နှောက်က ပိုပြီးတော့အားကောင်းနေတယ်။ 

★ ပျော်ရွှင်တဲ့ ဦး‌နှောက်လည်းရှိတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ပျော်ရွှင်တဲ့ ဦး‌နှောက်က 
အားမကောင်းဘူး။ ဘုန်းဘုန်းက ဒါ လူပြိန်းနားလည်အောင် ပြောလိုက်တာ၊ မပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် နဲ့ ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် နှစ်ခုစလုံးရှိတယ်။ 

★ မပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက်ဆိုတာက အန္တရာယ်တွေအကြောင်း အမြဲတမ်း
တွေးနေတဲ့ဦးနှောက်။ ဘယ်လိုလုပ်ရင် ဘယ်လိုအန္တရာယ် ဖြစ်တတ်တယ်၊ 
စီးပွားရေးမှာ ဘယ်လိုအန္တရာယ် ဖြစ်တတ်တယ်၊ ကျောင်းမှာဆို 
ဘယ်လိုအန္တရာယ် ဖြစ်တတ်တယ်။ 

★ လုပ်ငန်းမှာဆိုလည်း ဘယ်လိုအန္တရာယ်ဖြစ်တတ်တယ်၊ ရာထူး 
မတိုးတတ်ဘူး။ ဒါမျိုးတွေ အန္တရာယ်အကြောင်းပဲ အမြဲတမ်းတွေးနေတဲ့လူ။ 
Threat-focused - အန္တရာယ်အာရုံပြု Incentive-focused - ဆုလာဘ်အာရုံပြု 
Affiliative-focused - အများအာရုံပြု ဒီသုံးခုရှိတယ်။ 

★ Threat-focused ဆိုတဲ့ဟာက အန္တရာယ်ကိုပဲ 
အမြဲအာရုံပြုနေတယ်။ 

★ ဒုတိဟာကျ Incentive-focused ဆိုတာက လာဘ်လာဘ ဘယ်လိုလုပ်ရင် ဘာစာမေးပွဲအောင်ရင် ဘယ်လိုဟာရရင် ဘယ်လိုရာထူးရရင် 
ဘယ်အကျိုးခံစားခွင့်မျိုးရမယ်။ ဒါက ခံစားခွင့်ဆိုတဲ့ ရလာဒ် 
ဆုလာဒ်ကို အာရုံပြုတာ။ သူကျတော့ incentive-focused လို့ခေါ်တယ်။ 

★ ဒီဟာကျတော့ Affiliative-focused ဆိုတာ အများကို အာရုံပြုတာ၊ 
အများအတွက် စိတ်ဝင်စားတာ၊ အများအတွက်တွေးတာ။ 

★ ဘုန်းဘုန်း ဒီစာအုပ် (Compassion Focused Therapy) ထဲကနေ ယူလာတာပါ။ 
သူကနေ အဓိကရေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ သူကလည်းပဲ နောက်ထပ် 
စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ကိုးကားထားတယ် Mindful Compassion ဆိုတဲ့ စာအုပ်၊ #သတိပဋ္ဌာန်အခြေခံတဲ့ကရုဏာဆိုတဲ့ စာအုပ် အင်္ဂလန်ကနေ 
ရေးတဲ့စာအုပ်။ အဲဒီစာအုပ်ကို ကိုးကားထားတယ်။

★ ဒီစာအုပ်ကျတော့ Compassion Focused Therapy ဆိုတာ #ကရုဏာအခြေခံတဲ့ဆေးကုသမှုတဲ့။ ဒါ clinical psychologist တွေ 
ဆေးဖက်ဆိုင်ရာ စိတ္တဗေဒပညာရှင်တစ်ဦးက ရေးတာပါ။ 

★ ဒါက ဘာပြောတာတုန်း threat-focused ဆိုတာ အန္တရာယ်ကို 
အာရုံပြုတယ်ဆိုရင် ဘုန်းဘုန်းတို့က ကြောက်စိတ်ဖြစ်တယ်။ 
ကြောက်စိတ်ကို အဘိဓမ္မာလေ့လာဖူးတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေအားလုံး 
သိတဲ့အတိုင်း သူက “ဒေါသ” လို့ခေါ်တယ်။ 

★ ဆိုလိုတာ ဒါက ‌”ဒေါသမူစိတ်” အဖြစ်များတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်၊ ဒေါသဆိုတာ 
စိတ်ဆိုးမှ မဟုတ်ဘူးနော်။ စိတ်ညစ်တာလည်း ‌ဒေါသပဲ။ 
ကြောက်တာလည်း ဒေါသပဲ။ ဝမ်းနည်းတာလည်း ဒေါသပဲတဲ့။ 
ခဏခဏ ဝမ်းနည်းတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုရင် ဦးနှောက်က 
ဒီနေရာ threat-focused မှာလုပ်တယ်။ 

★ ဒီ threat-focused လုပ်တဲ့ပုဂ္ဂိုလ် အကြောက်တရားကိုပဲ 
အာရုံပြုတဲ့ပုဂ္ဂိုလ် အဲဒီပုဂ္ဂိုလ်က မပျော်ရွှင်နိုင်ဘူး။ ဘာဖြစ်လို့ 
မပျော်ရွှင်နိုင်တုန်းဆိုတော့ အန္တရာယ်ကိုပဲ သူ့ရဲ့စိတ်ထဲမှာ 
အမြဲတမ်းတွေးနေလို့။ ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ

ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် ပထမပိုင်း -အပိုင်း(၁)

သင့်အတွက် ကျွန်တော့်အတွက် တစ်လောကလုံးအတွက်
ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက်
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ 
★ ပျော်ရွှင်မှုအတွက် ဒီနေ့ရယ် မနက်ဖြန်ရယ် ရတဲ့အချိန်လေးမှာ သီအိုရီအရလည်း 
ရှင်းပြမယ်၊ နောက်ပြီးတော့ တရားလည်းထိုင်မယ်။ ပျော်ရွှင်မှုဆိုတဲ့ဟာကို 
အမျိုးမျိုး အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုနိုင်တယ်။ 

★ တစ်ခုကတော့ suffering ဆိုတဲ့ “ဒုက္ခ” စိတ်ထဲမှာမရှိတာ။ 
မရှိတာနောက်တစ်ခုက ကိုယ့်ရဲ့စိတ်ထဲမှာ content ဖြစ်တယ်ဆိုတာက 
ကိုယ်ရှိတဲ့ဟာကို ကိုယ်ကရောင့်ရဲတင်းတိမ်တာ၊ အဲဒါကို happiness ဆိုပြီးတော့ အဓိပ္ပါယ်ဘာသာပြန်ဆိုကြတယ်၊ happiness. 

★ အဲဒီအတိုင်းဆိုင်ရင်တော့ ပျော်ရွှင်မှုရဖို့က တော်တော်ခဲယဥ်းတာပဲ။ 
ဘာဖြစ်လို့တုန်းဆိုတော့ သူက essence of suffering 
လို့ပြောတာ၊ ဒုက္ခငြိမ်းတာပေါ့။ 

★ ငြိမ်းတယ်ဆိုတာထက် လုံးဝငြိမ်းတယ်ဆိုတာထက် ဒုက္ခမရှိတဲ့အချိန်လေး၊ 
အဲဒီအချိန်လေးကို ပျော်ရွှင်မှုလို့ပြောရမယ်ဆိုရင် ဘုန်းဘုန်းတို့က
 မွေးကတည်းက ပါလာတဲ့ သဘာဝဒုက္ခတွေ ရှိတယ်။ 

★ ဒီအတိုင်းနေရင်း တော်ကြာထမင်းစာလိုက်၊ ဒီတိုင်းထိုင်းနေရင်း တော်ကြာ 
ခန္ဓာကိုယ်က ညောင်းညာလိုက်၊ ဒါတွေက အကုန်လုံး ဒုက္ခတွေပဲ။ 
ပြီးရင်စားထားတဲ့ အစာအာဟာရရဲ့ အားအင်ကုန်
သွားပြီးတော့ ထပ်စားရပြန်ရော။ 

★ အစာအာဟာရအင်အားတော့ မကုန်သေးဘူး၊ ဒါပေမဲ့ တစ်နေကုန် အလုပ်လိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်က ထပ်ပြီးနားရပြန်ရော၊ ရုပ်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့
အင်အားက ကုန်သွားတယ်။ ဒါကြောင့် ပင်ပန်းပြီးတော့ ဘာမှ စိတ်မဝင်စားတော့ဘူး၊ 
အဲဒါလည်း ဒုက္ခတစ်မျိုးပဲ၊ နေ့စဥ်နေ့စဥ် ဖြစ်နေတဲ့ ဒုက္ခတွေပေါ့။ 

★ ဒါက သဘာဝဒုက္ခလို့ခေါ်တဲ့ involuntary suffering - လိုချင်ရင်လည်း 
ဒီဒုက္ခရှိတယ်၊ မလိုချင်ရင်လည်း ဒီဒုက္ခရှိတယ်။ ရွေးချယ်လို့မရတဲ့ ဒုက္ခ၊ 
ရွေးချယ်စရာမရှိဘူး၊ သူဌေးရော ဆင်းရဲသားရော ပညာတတ်ရော 
ပညာမတတ်ရော သီလရှိတဲ့ပုဂ္ဂရော၊ သီလမရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်ရော 
အကုန်လုံး ရှိတဲ့ဒုက္ခ။ 

★ အဲဒီဟာကို ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားက အသုံးပြုတဲ့စကားလုံ းအနေနဲ့
ဆိုရင်တော့ အသက်မကြီးချင်လည်း အသက်ကြီးရတယ်။ အင်အားတွေ 
ဖြစ်နိုင်ရင်တော့ အမြဲတမ်းပြည့်စေချင်တယ်၊ အဲဒါ မပြည့်ဘူး။ 
ဇရာဒုက္ခ ဖြေးဖြေးချင်း ဆုတ်ယုတ်သွားတယ်။ 

★ နေ့စဥ်နေ့စဥ်လည်း ဆုတ်ယုတ်တယ်၊ ပြန်ဖြည့်နိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြန်ဖြည့်နိုင်တဲ့
စွမ်းအားက နည်းနည်းသွားတယ်။ နောက်ဆုံးကျတော့ သေခြင်းဆိုတဲ့ 
ဒုက္ခတွေရှိတယ်။ အဲဒါတွေက မလွန်ဆန်နိုင်တဲ့ဟာတွေ။ 

★ ဒါပေမဲ့ မလွန်ဆန်နိုင်တဲ့ဒုက္ခ၊ အဲဒီ ပကတိဒုက္ခ သဘာဝဒုက္ခ အဲဒီဒုက္ခတွေထဲမှာ ဗုဒ္ဓတရားတော်က သင်ပေးတာတော့ အဲဒီဒုက္ခတွေကိုနားလည်ရင် 
ဒီနေရာမှာတင် စိတ်ချမ်းသာမှုဆိုတာရနိုင်တယ်။ 

★ ဒါကြောင့် စိတ်ချမ်းသာမှုနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး လူတွေ လိုက်ရှာကြတာပေါ့နော်။
 ဗုဒ္ဓတရားတော်ထဲ လိုက်ရှာတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။ တရာတော် အတွေ့အကြုံ
မပါဘဲနဲ့ တရားရဲ့အတွေးအခေါ် မပါဘဲ လိုက်ရှာတဲ့လူတွေလည်း ရှိတယ်။ 

★ Lecturer တစ်ယောက် စတန်းဖို့ဒ်တက္ကသိုလ်က ပါမောက္ခ 
ဒေါက်တာ James Doty ဆိုတာ၊ သူက ဦး‌နှောက်ပါရဂူ၊ ဦးနှောက်ကို 
ခွဲစိပ်ကုသတဲ့ပါရဂူ။ လူတွေကို မေးတယ်တဲ့ သုတေသနလုပ်တဲ့နေရာမှာ 
“ဘယ်နေရာက လူတွေကို‌ ပျော်ရွှင်အောင် လုပ်နိုင်တုန်း” ဆိုပြီး လူငယ်တွေကို‌ မေးတယ်။ 

★ Young adult ဆိုတာက အသက် ၁၈နှစ်ကနေပြီး‌တော့ အစိတ် သုံးဆယ်လောက် အဲဒီလူတွေကို မေးတာ။ သူတို့ အဓိကပြောတာ အချက်နှစ်ချက်က 
လူတွေကို ပျော်ရွှင်စေလိမ့်မယ်တဲ့။ နံပါတ်(၁)ကတော့ 
ပိုက်ဆံများများရှိရမယ်။ နံပါတ်(၂)ကတော့ နာမည်ကြီးရမယ်။ 

★ ပိုက်ဆံရှိမယ် နာမည်ကြီးမယ်ဆိုရင် ဒီနှစ်ခုက ပျော်ရွှင်မှုရဲ့ အကြောင်းပါတဲ့။ 
အဲဒါကတော့ ပိုက်ဆံမရှိခင် ပြောတဲ့ကလေးတွေ၊ နောက် နာမည်မကြီးခင် 
ပြောတဲ့ကလေးတွေ။ သူတို့ကိုယ်တိုင် နာမည်လည်းကြီးပြီးရော ပျော်ရွှင်မှုက နာမည်ကြီးတိုင်းမရဘူး ဆိုတာ သူတို့တွေ့လာရတယ်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ

အကောင်းမြင်ဝါဒ-အပိုင်း (၁)

ခက်ခဲတဲ့ကာလမှာ အကောင်းမြင်ဝါဒက ပိုအရေးကြီးတယ် ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ 
★ ဒီနေ့ ရှမ်းပြည်နယ် ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်မှာ ရန်ကုန်ကနေလာပြီးတော့ 
Max Myanmar မိသားစုအားလုံးရဲ့ကိုယ်စား ဝါဆိုသင်္ကန်း ဆက်ကပ်လှူဒါန်းတဲ့
အချိန်မှာ အခုဒီမှာရောက်နေတဲ့ ပရိသတ်တွေအားလုံးရော online ကနေပြီး
တော့ တရားနာနေတဲ့ ပရိတ်သတ်တွေ အားလုံးရော ဘုန်းဘုန်းဟောချင်တဲ့
တရားကတော့ “ခက်ခဲတဲ့ကာလမှာ အကောင်းမြင်ဝါဒက 
ပိုအရေးကြီးတယ်” ဒါလေးပြောချင်ပါတယ်။ 

★ ဗုဒ္ဓတရားတော်ကို နားကြားတဲ့အခါမှာ လေ့လာတဲ့အခါမှာ 
တခါလာလည်း ဒုက္ခအကြောင်းပြောတယ်။ တခါလာလည်း မမြဲတဲ့
အကြောင်းပြောတယ်။ တခါလာလည်း ငါ မဟုတ်တဲ့ 
အကြောင်းပြောတယ်။ 

 ★ အဲဒီလိုလည်းပဲ ကြားတဲ့အခါကျတော့ pessimistic ဖြစ်တယ်၊ 
negative ဖြစ်တယ်၊ အဆိုးမြင်ဝါဒဖြစ်တယ်ဆိုပြီးတော့ တချို့ကတော့ 
ထင်ချင်ထင်နိုင်တယ်၊ ထင်လည်းထင်ကြတယ်။ 

★ ဗုဒ္ဓတရားတော် အနောက်တိုင်းကို စပြီးတော့ရောက်ခါစတုန်းကဆိုရင် 
You focus on suffering. You are so negative, pessimistic. 
ဆိုတဲ့ အရေးအသားမျိုးတွေ အများကြီးရေးကြတယ်။ 

★ အခုကျတော့ အဲဒါတွေ နည်းသွားပါပြီ။ ဘာဖြစ်လို့တုန်းဆိုတော့ ကြာလည်းကြာတဲ့အခါကျတော့ ပိုပြီးတော့လည်း လေ့လာကြတယ်။ 
လေ့လာတဲ့နေရာမှာ စိတ်အကြောင်းလေ့လာတာလား၊ 
ဦးနှောက်အကြောင်းလေ့လာတာလား အဲဒါမျိုး။ 

★ နောက်ပြီးတော့ ရှေ့ဘ၀ နောက်ဘ၀ အကြောင်း လေ့လာတာ၊ 
အဲဒါမျိုးတွေကို သုတေသနဆန်ဆန် rigorous research ဆိုတာ 
တကယ့် လုံ့လဝီရိယစိုက်ပြီးတော့ လုပ်ကြတာ။ 

★ ရှေ့ဘဝနောက်ဘဝဆိုလည်းပဲ Dr Ian Stevenson သူလုပ်ထားတာရော၊ 
ဒီနောက်ပိုင်းမှာ ဆက်လက်ပြီးတော့ လုပ်တာတွေရော သုတေသနတွေ 
ဒါ ရှေ့ဘ၀ နောက်ဘ၀ ကိုယ်ကမှယုံကြည်တာပဲ ရှိတယ်၊ 
သူတို့ကျတော့ တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုလိုက်ပြီးတော့ သုတေသနလုပ်တာ
 psychiatrist စိတ္တဗေဒ ဆရာဝန်ကြီးပါ။ 

★ ကုသိုလ်အကုသိုလ်အတွေးတွေ ကောင်းတဲ့အတွေးဆိုးတဲ့
အတွေးတွေက ဦးနှောက်ကို ဘယ်လိုပြောင်းလဲစေတယ်။ ကျန်းမာရေး ဘယ်လိုပြောင်းလဲစေတယ်။ အဲဒါတွေကိုလည်းပဲ တခါတည်း fMRI 
စက်ကြီးတွေနဲ့ လေ့လာကြတယ်။ 

★ ဒီလိုလေ့လာတဲ့နောက်ပိုင်းမှာကျတော့ ဗုဒ္ဓတရားတော်ကို 
အဆိုးမြင်ဝါဒဆိုတဲ့ ပြောဆိုမှုမျိုးကတော့ အနောက်တိုင်းမှာ 
နည်းသွားပါပြီ။ မရှိသလောက်ဖြစ်သွားပြီ။ 

★ အခု တစ်ကမ္ဘာလုံးက ကိုဗစ်-၁၉ကို Covid-19 တွေ့ကြုံနေရတယ်။ 
Max Myanmar မိသားစု ဧရာဝတီဖောင်ဒေးရှင်းလည်း ဒီတိုင်းပဲ 
အများလိုခံစားရတာပဲ Covid-19 ရဲ့ဒဏ်ကို ခံစားကြရတယ်။ 
ထိပ်ပိုင်းမှာရော အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းမှာရော နောက်ပြီးတော့ 
၀န်ထမ်းပိုင်းမှာရော အကုန်လုံးတူတူပဲ ခံစားကြရတယ်။ 

★ Anxiety ဒီလို စိတ်ဖိစီးမှုတွေ ရှိကြတယ်။ တခြား 
ကုမ္ပဏီကြီးတွေလည်း ဒီတိုင်းပါပဲ၊ တိုင်းပြုပြည်ပြု 
ကုမ္ပဏီကြီးတွေပေါ့ အလုပ်တွေကြိုးစားပြီးတော့ အခွန်တွေ
အများကြီးပေး လူမူရေးလုပ်ငန်းတွေလည်း အများကြီးလုပ်ကြတယ်၊ 
ကုမ္ပဏီကြီးတွေ ဒီလိုပဲ တွေ့ကြုံကြတယ်။ 

★ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအခက်အခဲတွေတွေ့ကြုံတဲ့နေရာမှာ မှန်ကန်တဲ့
အမြင်ဆိုတာ ရှိရတယ်၊ အဲဒါကို သမ္မာဒိဋ္ဌိလို့ခေါ်တယ်၊ right view 
လို့ခေါ်တယ်။ မှန်ကန်တဲ့အမြင်ရှိတယ်ဆိုရင် အကောင်းမြင်ဝါဒက 
ခါတိုင်းထက်ပိုပြီးတော့ အားကောင်းစရာရှိတယ်။ 

★ အကောင်းမြင်ဝါဒဆိုတာ အစစအရာရာ အဆင်ပြေနေတဲ့
အချိန်မှာ အကောင်းမြင်ဝါဒရှိတာ အဲဒါက ဘာမှမထူးဆန်းပါဘူး။ 
အစစအရာရာ အဆင်ပြေနေတဲ့အချိန်မှာ အကောင်းမြင်ဝါဒ 
မရှိတဲ့အခါကျမှ အဲဒါမှ သူက တကယ့်ချို့ယွင်းချက်လို့ ဆိုနိုင်တာ။ 

★ မကြည့်တတ်ဘူးဆိုရင်ပေါ့ လောကကြီးကို မကြည့်တတ်ဘူး 
အင်္ဂလိပ်ပြောရင်တော့ လက္ခဏာရေးသုံးပါးကို 
world view လို့ခေါ်တာ။ 

★ ကမ်ဘာကွီးကို ကွညျ့တဲ့အကွညျ့၊ အဲဒီ world view မရှိဘူးဆိုရငျ 
အမရေိကနျနိုငျငံလို ခမြျးသာတဲ့နိုငျငံ မှာတောငျမှ ဒီလို 
စိတျဓါတျကရြောဂါတှေ အဆိုးမွငျဝါဒတှေ ပိုပွီးတော့ဆိုးတာတော့ 
ကိုယျ့ဟာကိုယျ suicide လုပျတာတှေ အဲဒါတှေ သူတို့
စာရငျးဇယားအရဆို တောျတောျမြားတယျ။ 

★ ဒီကိုဗစ်မတိုင်ခင်မှာ Wisconsin တက္ကသိုလ်က ဦးနှောက်ပိုင်း
ဆိုင်ရာနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်တဲ့ Prof. Richard Davidson 
ဆိုတာ ဒါနှစ်ပေါင်းလေးဆယ်နီးပါး ငါးဆယ်လောက် တရားထိုင်လာတဲ့
 ပုဂ္ဂိုလ်၊ နောက်တရားထိုင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုလည်းပဲ fMRI နဲ့ 
ဦးနှောက်တွေ အပြောင်းအလဲ လေ့လာပြီးတော့ Neuroplasticity 
ဆိုတဲ့ ဒီသီအိုရီကို advance လုပ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး တစ်ယောက်ပေါ့နော်။ 

 ★ ၂၀၁ရခုနှစ်တုန်းက သူရဲ့စာအုပ်ကို The Emotional Life 
of Your Brain ဆိုတဲ့စာအုပ်ကိုထုတ်တဲ့အခါကျတော့ သူ သုတေသနအကြောင်းရေးတဲ့အခါကျတော့ အဲဒီဟာကို Texas က 
သူ့ကိုဖိတ်ပြီးတော့ lecture ပေးခိုင်းတာရှိတယ်၊ 
၁ရမိနစ်ပဲကြာပါတယ်။ 

★ သူက ဘာပြောတာတုန်းဆို တစ်နှစ်တစ်နှစ်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံက 
လူငယ်တွေ ၁၂နှစ်ကနေ ၂၄နှစ်အထိ အဲဒီအသက်အရွယ်နဲ့ 
တစ်နှစ်တစ်နှစ်ကို suicide လုပ်တာ ၄၅၀ကျော်တယ်။ 
တစ်နေ့မှာ တစ်ယောက်ထက်ပိုတာပေါ့။ ဒါ အစစအရာရာ 
ပြည့်စုံတဲ့နိုင်ငံ၊ ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူဦးရေ သန်းသုံးရာပဲ ရှိပေမယ့် ၊ 
တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့ အရင်းအမြစ် resources 
၂၅% ကို အသုံးပြုတဲ့နိုင်ငံပါ။ 
★ အဲဒါကြောင့် ရုပ်ဝတ္ထုပစ္စည်းမှာ ဘာမှ သိပ်လိုအပ်တယ် မရှိဘူး။ 
ဒီနေ့ အလုပ်ပြုတ်တယ်ဆိုရင် ဒါ အစိုးရထောက်ပံ့ကြေး 
ချက်ချင်းသွားပြီးတော့ လျှောက်နိုင်တဲ့နိုင်ငံ ရယူနိုင်တဲ့နိုင်ငံ။ 
အဲဒီလိုနိုင်ငံမျိုးမှာ suicide rate က အဲဒီနှစ်မှာ 
သူပြောပြတာတော့ ၆၇-ရာခိုင်နှုန်းတက်သွားတာ။ 
အများကြီးတက်သွားတာ။ 

★ ဒီဟာကိုပဲ အမြဲတမ်းကိုးကားနေကြ Stanford တက္ကသိုလ်က 
ဦးနှောက်ခွဲစိတ်ကုသပါရဂူ Prof. James Doty ရဲ့ ကိန်းဂဏန်းကို 
ကိုးကားမယ်ဆိုရင်လည်း ဒါ ကိုဗစ်မဖြစ်ခင်မှာ အခြေအနေကောင်းနေတဲ့
အချိန်မှာ စီးပွားရေးအခြေအနေကောင်းနေတဲ့အချိန်မှာ အလုပ်လုပ်တဲ့
လူဦးရေ working adults ရဲ့ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းက စိတ်ဓါတ်ကျ
ရောဂါကုသဆေး 
antidepressant သောက်ရပါတယ်။ 

★ အဲဒီစိတ်ဓါတ်ကျရောဂါကျတဲ့ စိတ်ဓါတ်ကျရောဂါဆေး 
မသောက်ဘဲနဲ့ စိတ်ဓါတ်ကျပြီးတော့ ဘီယာအရက်လောက်ပဲ 
သောက်တဲ့လူပါ ထည့်ပြီးတော့ တွက်မယ်ဆိုရင်တော့ အလုပ်လုပ်တဲ့လူရဲ့ တစ်ဝက်နီးပါးလောက်က အဲဒီလို စိတ်ဓါတ်ကျရောဂါတွေရှိတယ်။ 

★ ဆိုလိုတာက အဆိုးမြင်ဝါဒဝင်မယ့်ပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ ဒီလိုကပ်ရောဂါကြီး 
pendamic မျိုး မလာလည်းပဲ သူ့ဟာနဲ့သူလုံးချာလည်နေတာ။ စိတ်ကို မထားတတ်တဲ့အခါကျတော့ အတွေးအမြင် 
မမှန်တဲ့အခါကျတော့။ 

★ အဲဒီတော့ အတွေးအမြင်မှန်ရမယ်ဆိုတဲ့ဟာကို အဲဒီ Richard Davison 
ဒါ ၁၉၇၀တည်းက ဗုဒ္ဓဂယာမှာ မြန်မာကျောင်းမှာ ဆယ်ရက်စခန်း ခုနှစ်ကြိမ်ဆက်တိုက်ထိုင်ထားတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်ကြီးပါ။ 
သူက ဘာပြောတာတုန်းဆို အကောင်းအမြင်ဝါဒရှိဖို့ 
အချက်အလက်လေးတွေ လိုအပ်တယ်တဲ့။ 

★ အဲဒီအချက်အလက်လေးတွေက ဘာတုန်း။ နံပါတ်တစ်ကတော့ 
Awareness ဆိုတာ သတိတရားလိုအပ်တယ်တဲ့။ 
အဓိကတော့ အဲဒီ awareness ထဲမှာ ဘာထည့်တာတုန်းဆိုတော့ 
အကြီးစား awareness ပေါ့၊ mega awareness 
လို့တောင်ခေါ်နိုင်တယ်။ 

★ အဲဒါ ဘာတုန်းဆို ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်ထဲမှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အတွေးတွေ၊ 
တခါတည်း မရပ်မနား ဖြစ်နေတာတွေ အထုတ်လိုက်အလုံးလိုက် 
လှိုင်းလုံးလေးတွေလို ဖြစ်နေတဲ့အတွေးတွေ 
အဲဒါတွေကို ဖြစ်မှန်းသိနေတာ။ 

★ နောက်ပြီးတော့ ဘေးကလူတွေ သူတို့အတွေးတွေ ဘယ်လို
ဖြစ်နေတာတုန်း။ သူတို့ပြောတာဆိုတာ ကြည့်ပြီးတော့ နားလည်ပြီး 
ကိုယ်ချင်းစာတာ။ အဲဒါကို သူက mega awareness လို့ခေါ်တာ။ 
ဘုန်းဘုန်းတို့ သတိပဋ္ဌာန်စကားနဲ့ ပြောရင်တော့ 
အဇ္ဈတ္တ နဲ့ ဗဟိဒ္ဓ - ကိုယ့်ရဲ့ခံစားမှုနဲ့ အများရဲ့ခံစားမှုမှာ အတွင်းအပြင်နှစ်ခုစလုံးသိတယ်လို့ခေါ်တယ်။ 
 သူကတော့ scientific term နဲ့ပြောသွားတာ။ 

★ အဲဒီဟာရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်က သူက တခြားလူတွေနဲ့ connection ရှိနေတယ်။ 
သြော် သူတို့မှာလည်း ဒီလိုဖြစ်နေတယ်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ ကုမ္ပဏီအကြီးတွေရော 
အသေးတွေရော သြော် သူတို့လည်း ဒီလိုပဲပြဿနာ၊ တရုတ်ပြည်မှာလည်း 
သြော် ဒီလိုပဲ ပြဿနာရှိတယ်၊ အမေရိကားမှာလည်း 
ဒီလိုပဲရှိတယ်၊ ဥရောပမှာလည်း ဒီလိုပဲရှိတယ်။ 
ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ

# ဘယ်ကုသိုလ်က အမြတ်ဆုံးလဲ #

အလှူဒါနထဲမှာ မြတ်စွာဘုရားက အမြင့်ဆုံး ကုန်ကျစရိတ်လည်းအများဆုံးမို့ 
ကျောင်းအလှူဟာ အကောင်းဆုံးလို့ဟောတယ်နော် အကြာလည်းခံတယ်-
ဒီ အကျိုးပြုတာထဲမှာ သက်တမ်းရှည်ကြာတဲ့ အကျိုးပြုမှုရတာ
ဖြစ်သောကြောင့် ကျောင်း အလှူကို 
အကောင်းဆုံးလို့ဟောတယ်။ 

ကျောင်းအလှူထက် ကောင်းတဲ့ ကုသိုလ်ရှိလားလို့ဆိုတော့
သရဏဂုံဆောက်တည်တာ နော် ဘုရားတရားသံဃာရတနာသုံးပါးကို
ဒီအသက်စွန့်ပြီးတော့ ရာသက်ပန်ဘုရားကို ကိုယ့်ခန္ဓာကိုယ်ကို
ဘုရား ကိုစွန့်လှူပါတယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်။

ဘုရားရဲ့အဆုံးအမတိုင်းနေပါ့မယ် ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ-ဘုရားကို
အသက်အပ်နှင်းပါတယ်၊ ငါ့ဘဝရဲ့ ကောင်းကျိုးဆိုးကျိုးဟာ
ဘုရားရဲ့ အဆုံးအမတိုင်းနေမယ်၊ ဓမ္မံသရဏံဂစ္ဆာမိ သံဃံသရဏံ ဂစ္ဆာမိ လို့
ရတနာသုံးပါးကို ကိုယ့်ကိုယ်ကို စွန့်လွှတ်အပ်နှင်းခြင်းဟာ
သရဏဂုံလို့ခေါ်တယ်။

အဲ့ဒီသရဏဂုံကုသိုလ်ဟာ ခုနကျောင်းဆောက်တဲ့ ကုသိုလ်ထက်
မြတ်တယ်လို့ ဒီလိုဆိုတယ်၊ တခါ သရဏဂုံဆောက်တည်ပြီးတဲ့အခါ ငါးပါးသီလဆောက်တည်လိုက်တယ်။ အဲ့ဒီငါးပါးသီလကို
လုံလုံခြုံခြုံထိန်းသိမ်းလိုက်ရင် ခုနသရဏဂုံသက်
သက်ဆောက်တည်တဲ့ကုသိုလ်ထက် ငါးပါးသီလနဲ့
တွဲဖက်ဆောက်တည်တဲ့အခါကျတော့
ပိုမြတ်သွားတယ်လို့ ဒီလိုဆိုလိုတယ်၊

ဒါဖြင့် ဒီထက်ကောင်းတဲ့ ကုသိုလ်ရှိသေးလားလို့ဆိုတော့ ရှိသေးတယ်၊
သတ္တဝါအားလုံးအပေါ်မှာ ခြုံငုံပြီးတော့ မေတ္တာပွားတဲ့၊ မေတ္တာပို့တဲ့
ကုသိုလ်ဟာ ဒီခုနပြောခဲ့တဲ့ ကုသိလ်ထက်ပိုကောင်းတယ်လို့ဆိုတယ်၊
ဒါဖြင့် မေတ္တာပို့တဲ့ ကုသိုလ်ထက်ကောင်းတဲ့ကုသိုလ်ရှိသေးလားဆိုတော့
ရှိသေးတယ်၊ အနိစ္စသညာ ဘာဝေတဗ္ဗာ- ဘယ်အရာမှ မမြဲဘူးလို့
ဆိုတဲ့ဝိပဿနာတရားကို အားထုတ်ပါလို့ ဆိုလိုတယ်။

 အဲ့ဒီဝိပဿနာကုသိုလ်ကတော့ အမြတ်ဆုံးပဲ သူ့ထက် မြတ်တဲ့
ကုသိုလ်မရှိ‌တော့ဘူး ဘာကြောင့်တုန်းဆိုရင် ဝိပဿနာကုသိုလ်ရဲ့
အကျိူးဟာမဂ်ဖိုလ်ပဲ လာတော့မှာဖြစ်တယ်၊ တခြားဟာမလာ ဘူး၊ မဂ်ဖိုလ်တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်သွားတဲ့ကုသိုလ်ဖြစ်သည့်အတွက်ကြောင့်
လုပ်လို့ရတဲ့ ကုသိုလ်တွေထဲမှာ ဝိပဿနာကုသိုလ်ဟာ အမြင့်ဆုံးပဲ၊
မဂ်ကုသိုလ်ဆိုတာ လုပ်လို့ရတဲ့ ကုသိုလ်မဟုတ်ဘူး၊
ဝိပဿနာအားထုတ်လို့ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့
ကုသိုလ် မျိုးသာဖြစ်တယ်ပေါ့ ။

ဆိုပါစို့ မီးထွန်းလိုက်တယ် မီးထွန်းလိုက်လို့ ရတဲ့ အလင်းပဲဖြစ်တယ်သူက၊ ဖယောင်းတိုင်မီးလေးထွန်းလိုက်လို့ မီးကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့
အလင်းလေးမျိုးလိုပဲ၊ မီးထွန်းရတာနဲ့ ဝိပဿနာနဲ့တူတယ်၊
ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အလင်း နဲ့ မဂ်ကုသိုလ်နဲ့တူတယ် သူကတော့
မဂ်ကုသိုလ်ရအောင်လုပ်ရတာတော့ မဟုတ်ဘူး
ဝိပဿနာပဲအားထုတ်ရတယ်။

အဲ့တော့ ဒီသ‌ဘောတွေကိုနားလည်ပြီး တို့တတွေဟာ ကုသိုလ်တွေ
တဆင့်ပြီးတဆင့်ပိုပြီးတော့ အမြတ်ဆုံးကုသိုလ်မျိုးတွေရအောင်တို့
တတွေကြိုးစား အားထုတ်ကြမယ်လို့ ကိုယ်စီကိုယ်စီနှလုံးသွင်းပြီးတော့
လူဘဝရတဲ့အခိုက်မှာ ကုသိုလ်တရားဖြစ်ပွားခြင်းဟာ
အရေးကြီးဆုံးပဲဖြစ်တယ်လို့ သတိထားကာ
ကုသိုလ်တရားဖြစ်ပွားအောင် ကြိုးစားနိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။
 ပါ​မောက္ခချုပ်ဆရာတော်ဘုရားကြီး

ဘုရားဂုဏ်တော် / တရားဂုဏ်တော်/ သံဃာ့ဂုဏ်တော်

ဘုရားဂုဏ်တော် (၉) ပါး၊ 
တရားဂုဏ်တော် (၆) ပါး၊ 
သံဃာ့ဂုဏ်တော် (၉) ပါး

ဘုရားဂုဏ်တော် (၉) ပါး 
**********************
အရဟံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ ဝိဇ္ဇာစရဏ သမ္ပန္နော၊ သုဂတော၊ 
လောကဝိဒူ၊ အနုတ္တရော ပုရိသ ဒမ္မသာရထိ၊ သတ္ထာဒေဝ 
မနုဿာနံ၊ ဗုဒ္ဓေါ၊ ဘဂဝါ။ 
(၁) အရဟံ= လူနတ် ဗြဟ္မာတို့၏ ပူဇော်အထူးကို ခံထိုက်ခြင်း။ 
(၂) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ = အလုံးစုံသောတရားတို့ကို ဆရာမရှိပါဘဲ 
ပါရမီစွမ်းအားဖြင့်သိခြင်း။ 
(၃) ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န = အသိဥာဏ် (ဝိဇ္ဇာ)၊ အကျင့်တရား 
(စရဏ) တို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ 
(၄) သုဂတ = ကောင်းမြတ်သောစကား 
(သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ) ကိုသာပြောခြင်း။ 
(၅) လောကဝိဒူ = သတ္တလောက သင်္ခါရလောက 
သြကာသလောက တည်းဟူသော လောကကြီးသုံးပါးကို သိခြင်း။ 
(၆) အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ = လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ သတ္တဝါ 
တို့ကို ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့အောင် ဆုံးမခြင်း။ 
(၇) သတ္ထာဒေ၀ မနုဿာနံ = လူ နတ် ဗြဟ္မာ သတ္တဝါ 
အားလုံးတို့၏ ဆရာဖြစ်ခြင်း။ 
(၈) ဗုဒ္ဓ = သစ္စာတရားလေးပါးကို သိခြင်း၊ 
(၉) ဘဂဝါ = ဘုန်းတော် (၆) ပါးနှင့်ပြည့်စုံခြင်း။ 

တရားဂုဏ်တော် (၆) ပါး 
********************** 
သွာက္ခာတော ဘဂဝတော ဓမ္မော၊ သန္နိဋ္ဌိကော၊ အကာလိကော၊ 
ဧဟိပဿိကော၊ သြပနေယျိကော၊ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ 
(၁) သွာက္ခာတ = ဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင်ဟောခြင်း။ 
(၂) သန္နိဋ္ဌိကာ = ကျင့်ကြံသူအတွက် မျက်မှောက်ဘ၀၌ပင် 
ကိုယ်တိုင်ရှုမြင်နိုင်ခြင်း။ 
(၃)အကာလိက = ရှုပွားသူအတွက် မဂ်ပြီးလျှင် ဖိုလ်အချိန်မဆိုင်းဘဲဖြစ်ခြင်း။ 
(၄) ဧဟိပဿိက = တရားနှင့်ပတ်သက်ပြီး ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ဖိတ်ခေါ်ရဲခြင်း။ 
(၅) သြပနေယျိက = မိမိသန္တာန်၌ အစဉ်ကပ်၍ ဆောင်ထားသင့်ခြင်း။ 
(၆) ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ = မဂ်၊ ဖိုလ်၊ နိဗ္ဗာန် 
ဓမ္မရသကိုလက်တွေ့ခံစားနိုင်ခြင်း။

သံဃာ့ဂုဏ်တော် (၉) ပါး 
********************** 
သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာ၀ကသံဃော၊ 
ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာ၀ကသံဃော၊ 
ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာ၀ကသံဃော၊ 
သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာ၀ကသံဃော၊ 
ယိဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ 
ဧသ ဘဂဝတော သာ၀ကသံဃော၊ အာဟုနေယျော၊ 
ပါဟုနေယျော၊ ဒက္ခိဏေယျော၊ အဉ္ဇလိကရဏီယျော၊ 
အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ 

(၁) သုပ္ပဋိပန္န = ကောင်းသောအကျင့်ရှိခြင်း။ 
(၂) ဥဇုပ္ပဋိပန္န = ဖြောင့်မတ်စွာကျင့်ကြံခြင်း။ 
(၃) ဉာယပ္ပဋိပန္န = နိဗ္ဗာန်ရောက်ရေးကျင့်ခြင်း။ 
(၄) သာမီစိပ္ပဋိပန္န = လောကုတ္တရာတရားနဲ့ အညီကျင့်ခြင်း။ 
(၅) အာဟုနေယျ = အဝေးကသယ်ဆောင်လာသည့် 
ပစ္စည်းကိုပင် ခံယူထိုက်ခြင်း။ 
(၆) ပါဟုနေယျ= ဧည့်သည်အတွက် အထူးစီမံထားသည့်
ပစ္စည်းကိုပင် အလှူခံထိုက်ခြင်း။
 (၇) ဒက္ခိဏေယျ = မြင့်မြတ်သောအလှူကို ခံထိုက်ခြင်း။ 
(၈) အဉ္ဇလိကရဏီယျ = လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးခြင်းကို ခံထိုက်ခြင်း။ 
(၉) အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တ = သတ္တဝါအပေါင်းတို့၏ 
ဒါနမျိုးစေ့ စိုက်ပျိုးရာ လယ်မြေ ကောင်းဖြစ်ခြင်း။ 
သဗ္ဗဒါနံ ဓမ္မဒါနံ ဇိနာတိ ၊ 
အလှူ မှန်သမျှတွင် တရားအလှူသည် အမြတ်ဆုံး ၊ 
Dhamma- gift excels all other gifts. 
အရှင် စန္ဒိမာ(ဓမ္မလရိပ်)

မဂ္ဂင်(၈)ပါးတရား‌ောာ်

မဂ္ဂင်(၈)ပါးတရားတော်တွင်- 
သမ္မာ ဒိဋ္ဌိ ( ကောင်းစွာယုံကြည်ခြင်း) 
သမ္မာ သင်္ကပ္ပေါ ( ကောင်းစွာကြံစည်ခြင်း)
သမ္မာ ဝါစာ( ကောင်းစွာပြောဆိုခြင်း) 
သမ္မာ ကမ္မန္တော (ကောင်းစွာပြုမူခြင်း) 
သမ္မာ အာဇီဝေါ(ကောင်းစွာအသက်မွေးခြင်း) 
သမ္မာ ဝါယါမော(ကောင်းစွာအားထုတ်ခြင်း) 
သမ္မာ သတိ (ကောင်းစွာသိရှိခြင်း) 
သမ္မာ သမာဓိ (ကောင်းစွာတည်ကြည်ခြင်း) 
တို့ဖြစ်လေသည်။ 

 မြတ်စွာဘုရားရှင်ဟောကြားတော်မူခဲ့သော မဂ္ဂင်(၈)ပါး
တရားတော်တို့အား ကြည်ညိုနိုင်ရန် မြန်မာမှုပြု၍ 
ပြန်လည် ပူဇော်ဖော်ပြ အပ်ပါသည်- 

၁။ မှန်စွာယူခြင်း
-------------------
(က) အလုပ်နှင့် အလုပ်၏အကျိုးပေးကို လက်ခံယုံကြည်ရန်။ 
 (ခ) မနာလို၊ မကျေနပ်မဖြစ်ရန်၊ မုဒိတာပွားရန်။ 
 (ဂ) ဝန်တို၊ ကပ်စေးနဲမလုပ်ရန်၊ ဝန်မတို၊စေတနာထားရန်။ 
 (ဃ) ဆိုဆုံးမခက်ခြင်းမလုပ်ရန်၊ ဆိုဆုံးမလွယ်ခြင်းလုပ်ရန်။ 
 (င) အယူသည်းခြင်းမလုပ်ရန်၊ အယူမသည်း အမှန်ကိုလက်ခံရန်၊ 
ဒုက္ခ သမုဒယ နိရောဓ မဂ္ဂ သစ္စာ များကို သိမြင်အောင် လုပ်ရန်။

၂။ မှန်စွာကြံခြင်း
---------------------
(က)သူပျက်ရန်ကြံ/ကိုယ်ပျက်ရန်ကြံ မလုပ်ရန်၊ သူကောင်းရန်ကြံ၊ 
ကိုယ်ကောင်းရန်ကြံရန်။ (ခ) ဒေါသထွက်ခြင်း မလုပ်ရန်၊ 
သနားခြင်းလုပ်ရန်။ (ဂ) ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းမလုပ်ရန် (ခွင့်လွှတ်)
မေတ္တာထားခြင်းလုပ်ရန်။ 
 (ဃ) သူကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း မလုပ်ရန်၊ 
ကိုယ့်ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း လုပ်ရန်။ 

၃။ မှန်စွာပြောခြင်း
---------------------
(က) ဆဲဆိုမပြောရန်၊ သာသာလေးပြော၊ ကောင်းကောင်းပြောရန်။ 
 (ခ) ကုန်းတိုက်မပြောရန်၊ ချီးမွမ်းပြောရန်။ 
(ဂ) အနှစ်မဲ့စကားမပြောရန်၊ အနှစ်ရှိစကားပြောရန်။ 
 (ဃ) လိမ်လည်မပြောရန်၊ အမှန်ပြောရန်။ 
 (င) မိမိအပြစ်ကို ဖုံးကွယ်လှည့်ပတ် မပြောရန်၊ သူ့အပြစ်ကို 
တတ်နိုင်သရွေ့ ဖုံးကွယ်ပေးပြီး ပြောရန်။ 

 ၄။ မှန်စွာပြုခြင်း
----------------
(က) ညှင်းဆဲခြင်း မပြုရန်၊ ကြင်နာခြင်း၊ ယုယခြင်းပြုရန်။
 (ခ) သတ်ခြင်းမပြုရန်၊ ကယ်တင်ခြင်းပြုရန်။ 
 (ဂ) မေထုန်မှုပြုခြင်း(မူးယစ်သာယာခြင်း)မပြုရန်၊ ချမ်းသာမှုပြုခြင်း (မမူးမရစ်သာယာခြင်း)ပြုရန်။ 
 (ဃ) ဂုဏ်ကြီးသူနှင့် ဖက်ပြိုင် (အရိုအသေမပြုနိုင်) ခြင်းမပြုရန်၊ 
ဂုဏ်ကြီးသူနှင့် မဖက်ပြိုင် (အရိုအသေပြု) ခြင်းပြုရန်။ 
 (င) သူတစ်ပါးကို အထင်သေးခြင်း၊ နှိမ့်ချခြင်းမပြုရန်၊ 
သူတစ်ပါးကို ဂုဏ်ဖော်ပေးခြင်း ပြုရန်။ 
 (စ) မိတ်ဆွေတုနှင့် ပေါင်းခြင်းမပြုရန်၊ 
မိတ်ဆွေစစ်နှင့် ပေါင်းခြင်းပြုရန်။ 

၅။ မှန်စွာအသက်မွေးခြင်း
---------------------------- 
(က) ခိုးယူခြင်းမပြုရန်၊ ပေးကမ်းခြင်းပြုရန်။ 
(ခ) သူ့ဥစ္စာကို ရရန်ကြံခြင်းမလုပ်ရန်၊ ကိုယ့်ဥစ္စာကို ရရန်ကြံရန်။ 
(ဂ) မှားစွာအလုပ်လုပ် (စီးပွားရှာ)ခြင်း မလုပ်ရန်၊ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း 
ပညာတစ်ခုခု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း ပြုရန်။ 
 (ဃ) အလုပ်တာဝန်မကျေခြင်းကို မလုပ်ရန်၊ 
အလုပ်တာဝန်ကျေခြင်းကို လုပ်ရန်။ 

၆။ မှန်စွာအားထုတ်ခြင်း
--------------------------
(က) အကြားအမြင်နည်းအောင် အားမထုတ်ရန်၊ 
အကြားအမြင်များအောင် အားထုတ်ရန်။ 
 (ခ) ဝိပဿာနာပညာမဲ့ (အကျိုးအကြောင်းမသိ) အောင် 
အားမထုတ်ရန်၊ ဝိပဿနာပညာရှိ 
(အကျိုးအကြောင်းသိ) အောင် အားထုတ်ရန်။ 
(ဂ) ကုသိုလ်ပြု၍ရသည်ကို မပြုအောင် အားမထုတ်ရန်၊ 
အကုသိုလ်ပြု၍ ရသည်ကို မပြုအောင် အားထုတ်ရန်။ 
(ဃ) ဘဝတာဝန်မကျေခြင်းကို မလုပ်ရန်၊ 
ဘဝတာဝန်ကျေခြင်းကို လုပ်ရန်။ 

၇။ မှန်စွာ သတိရှိခြင်း
 -------------------------
(က) ပျင်းရိခြင်းမလုပ်ရန်၊ တက်တက်ကြွကြွနေရန်။ 
(ခ) စိတ်ပျံ့လွင့် သတိနည်းပြီး ထိုင်းမှိုင်းခြင်း မလုပ်ရန်၊ 
စိတ်ကိုစုစည်း သတိကြီးကြီး လန်းဆန်းအောင် လုပ်ရန်။ 
 (ဂ) သတိမေ့လွယ်ခြင်း မလုပ်ရန်၊ ရုပ်၊ စိတ်၊ ဝေဒနာ ၊
သဘောတရား လေးမျိုးကို သတိရှိနေအောင် လုပ်ရန်။ 
 (ဃ) မှားစွာသိခြင်း (အသိမှားခြင်း) မလုပ်ရန်၊ 
အဖြစ်မှန်သိအောင် လုပ်ရန်။ 
(င) မှားစွာ စားခြင်းမလုပ်ရန်၊ မှန်စွာစားခြင်းပြုရန်။
  (စ) မှားစွာအိပ်ခြင်းမပြုရန်၊ မှန်စွာအိပ်ခြင်း ပြုရန်။

၈။ မှန်စွာစိတ်တည်ခြင်း
-------------------------
(က) ဟန်ဆောင်ပလွှား(အလွန်အထင်ကြီး) ခြင်းမပြုရန်၊ 
အရှိအတိုင်း ရိုးရိုးသားသား (နှိမ့်ချပုံမှန်)နေရန်။ 
 (ခ) တင်းကြပ်လွန်းခြင်း မလုပ်ရန်၊ တင်းသင့်သည်ကိုသာ 
တင်းခြင်းလုပ်ရန်။ (ဂ) လျော့လွန်းခြင်း မလုပ်ရန်၊ 
လျော့သင့်သည်ကိုသာ လျော့ခြင်းလုပ်ရန်။ 
(ဃ) ကြံစည်ခြင်း၊ သုံးသပ် ဆင်ခြင်ခြင်းမရှိ မပြုရန်၊ ကြံစည်ခြင်း၊ 
သုံးသပ်ဆင်ခြင်ခြင်း ရှိအောင် ပြုရန်။ 
 (အောင်မြေဘလော့မှ ကူးယူမှီငြမ်းပါသည်။) Credi