ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် ပထမပိုင်း -အပိုင်း(၃)

မိမိအတွက် သူတစ်ပါးအတွက် လောကကြီးအတွက်
-------▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬--------
ပျော်ရွှင်တဲ့စိတ် ပျော်ရွှင်တဲ့ဦးနှောက် ပထမပိုင်း - အပိုင်း(၃) 
★ အခု ဘုန်းဘုန်း လက်လေးကိုကြည့်ပါ၊ ဟားဗဒ်တက္ကသိုလ် 
ဆေးကျောင်းက ပါမောက္ခ Prof. Daniel Siegel က ဒါလေးလုပ်ပြတယ်။ 
ဒါ ဦး‌နှောက်ရဲ့ပုံစံကို biology အရ demostrate လုပ်တာ။ 

★ လက်မကို ချိုးကြည့်ပါ အထဲချိုးလိုက်၊ ပြီးရင် ကျန်တဲ့လက်လေးချောင်းကို 
သူ့အပေါ်မှာ ချိုးပြီးတင်လိုက်။ ဒါက ဦးနှောက်ရဲ့ပုံစံပဲတဲ့။ ဘုန်းဘုန်း 
videoclip တွေ အများကြီးရှိပါတယ်၊ အချိန်နည်းမှာစိုးလို့ 
မြန်မာလိုပဲ ‌ပြောလိုက်မယ်။ 

 ★ ဒီလက်မက သရုပ်ပြတဲ့ဟာ ဒီဟာက နောက်မှာရှိတဲ့ဦးနှောက် 
လူတိုင်းလူတိုင်းရဲ့နောက်မှာ ရှိတဲ့ ဦးနှောက်၊ အဲဒီဟာကို အင်္ဂလိပ်လို amygdala 
လို့ခေါ်တယ်။ အန္တရာယ်ဆိုရင် သူက အကုန်လုံး တွေ့အောင်ရှာတယ်။ 
အကုန်လုံး တွေ့ချင်လည်း တွေ့မှာပေါ့နော်။ အန္တရာယ်အကြောင်းပဲ 
အမြဲတမ်း စူးစမ်းနေတာပေ့ါ။ 

 ★ အန္တရာယ်ကို အကြောင်းပြုပြီး သူတွေးတယ်။ သူ စိတ်ခံစားမှုတွေဖြစ်တယ်။ ကာကွယ်ဖို့အတွက် သူက တွေးတာတဲ့။ ကာကွယ်ဖို့အတွက် 
တွေးတယ်၊ အကြောက်တရားအတွက်တွေးတယ်၊ အဲဒါက ချားလ်ဒါဝင်က 
သူ‌ပြောတာ fight and flight ဦးနှောက်တဲ့။ 

 ★ Fight and flight ဆိုတာက ကြောက်တယ်ဆိုရင် ကိုယ်က ပြန်ပြီးတော့ 
fight လုပ်တယ်။ Fight လုပ်လို့ မရဘူးဆိုရင် ကိုယ်ထွက်ပြေးတယ်။ 
Fight လုပ်လည်းရဘူး ထွက်ပြေးလို့လည်း မရဘူး၊ မနိုင်ဘူးဆိုရင် လူက 
ဘာလုပ်ရမှန်း မသိဘူး။ အဲဒါကို freeze လို့ခေါ်တယ်။ 

★ Fight, flight and freeze - ဒီနောက်က ဦးနှောက်က အလုပ်လုပ်တယ်
ဆိုရင် ဒီရှေ့က ဦးနှောက်က လုံးဝအလုပ်မလုပ်ဘူး။ အတူတူ 
အလုပ်မလုပ်ဘူး။ သူ့သဘာဝကိုက ပြောပြတယ်။ 

 ★ သဘာဝတရား၊ ဒီဟာတွေကို ဦးနှောက် သုတေသနလုပ်တဲ့ သိပ္ပံ
ပညာရှင်တွေက ပြောပြတာ မကြာခင်မှာ ဘုန်းဘုန်းတို့ videoclip 
နှစ်ခုကြည့်မယ်၊ အခု ဘုန်းဘုန်းပြောတဲ့အတိုင်းပဲ သူတို့ပြောတာပါ။ 
သူတို့ပြောတဲ့အတိုင်း ဘုန်းဘုန်းပြောတာ။ 

★ တကယ်လို့ လူတစ်ယောက်က လိုချင်တဲ့စိတ်တွေ များတယ်၊ 
ဥပမာ ကလေးကို ဆယ်တန်းစာမေးပွဲ ဂုဏ်ထူးဘယ်နှစ်ခုနဲ့အောင်ရင် 
ကားဝယ်ပေးမယ်။ အဲဒီကားလိုချင်လို့ ဒီကလေးက စာကျက်တယ်။ 
အဲဒီ ကားဆီကို စိတ်ရောက်နေတာ။ 

★ ဆယ်တန်းကပေးတဲ့ ပညာက အတိအကျ သူ့ခေါင်းထဲမှာ 
ရောက်ချင်မှရောက်မယ်။ သူ information တွေ ရအောင်လို့ ကျက်နေတယ်။ စာမေးပွဲအောင်သွားမယ်၊ distinction တွေ ထွက်လာမယ်။ 
သူက ကားရချင်တာကိုး။ 

★ ကားရချင်တဲ့စိတ်က သူရဲ့ motivation၊ သူရဲ့ ကြိုးစားချင်တဲ့ 
အကြောင်းအရာ အဲဒါ incentive-focused ဆိုတာ ဆုလာဘ်ကို 
အာရုံပြုပြီးတော့ အတွေးတွေဖြစ်တယ်။ စိတ်ခံစားမှုတွေဖြစ်တယ်။ 

★ အဲဒီလို စာကျက်တဲ့ကလေးက စာကျက်တဲ့နေရာမှာ သူ့စိတ်ဖိစီးမှုတွေ 
မရှိဘူးလား။ ရှိတာပေ့ါ။ မနေ့ကမှ မလိုင် ကိုယ်ပိုင်အထက်တန်းကျောင်းမှာ 
တစ်နေကုန် ကလေးတွေနဲ့ ဒီလို workshop လုပ်ခဲ့တယ်။ ရှိတာပေါ့။ 

★ တကယ်တတ်နိုင်တဲ့ မိဘတွေ တကယ်တော်တဲ့ကလေးတွေ 
အဲဒီကလေးတွေက တခါတည်း စာကျက်တာ အရမ်းကို စိတ်ဖိစီးမှုရှိလို့ 
တခါတခါ စာမေးပွဲခန်းထဲ ဝင်သွားရင်တဲ့ 
ကျက်ထားတဲ့စာတွေ အကုန်‌မေ့ကုန်တယ်။ 

★ အဲဒီလို ကြောက်စိတ်ဖြစ်တဲ့အချိန်ဆိုရင် incentive-focused ကနေ ဘယ်ပြန်ရောက်သွားတုန်းဆိုရင် threat-focused ပဲ ပြန်ရောက်တာတဲ့။ 
ကြောက်တဲ့စိတ်ပဲ ဖြစ်တာကိုး။ ဒါကြောင့် ဒီတစ်ခုက အသွားအလာ 
အရမ်းများပါတယ်။ နားလည်တဲ့ ပါဠိစကား မြန်မာစကားနဲ့ပြောရင် 
ဒီနေရာမှာက ‌ဒေါသမူစိတ် အခြေခံတယ်။ ‌ဒေါသအခြေခံတယ်။ 

★ Incentive-focused မှာကျတော့ လောဘအခြေခံတယ်။ တကယ်လို့ 
အတန်းထဲမှာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ယှဥ်ပြိုင်ကြတယ်၊ စီးပွားရေး
လုပ်ငန်းမှာလည်း တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ယှဥ်ပြိုင်ကြတယ်။ ကိုယ်ယှဥ်ပြိုင်တဲ့လူအကြောင်း ကိုယ့်ပြိုင်ဖက်အကြောင်းတွေးရင် 
လူတွေက မပျော်ရွှင်နိုင်ဘူး။ 

★ ပြိုင်ဖက်အကြောင်းတွေးရင် မပျော်နိုင်ဘူး။ စိတ်ထဲမှာ ချက်ချင်း တင်းမာမှုတွေ
ဖြစ်လာတယ်၊ tension တွေဖြစ်လာတယ်။ အတန်းကျောင်းမှာလည်း ဒီတိုင်းပဲ ကိုယ့်ရဲ့ပြိုင်ဖက်အကြောင်းတွေးရင် အဲဒီလိုတွေ ဖြစ်လာတယ်။ 
အဲဒီလူ ဘယ်လောက်ပဲတော်တော် သူ့ကိုကြည့်ပြီးတော့ ကိုယ် 
စိတ်မချမ်းသာနိုင်ဘူး၊ happy happiness မရနိုင်ဘူး။ 

★ သူနဲ့ တွေ့တဲ့အခါမှာ ကိုယ်က စာဘယ်လောက်ပဲ ရထားရထား 
ကိုယ်က ရာထူးတွေ ဘယ်လောက်ပဲ ရထားရထား ပိုက်ဆံတွေ စီးပွားတွေ 
ဘယ်လောက်ပဲ အဆင်ပြေနေ အဆင်ပြေနေ ကိုယ်ရဲ့ ပြိုင်ဖက်ရဲ့ ရှေ့မှာ 
ရှိနေတဲ့အချိန်မှာ ကိုယ့်ရဲ့ပစ္စည်းဥစ္စာကို ကြည့်ပြီးတော့ 
ကိုယ် မုဒိတာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ 

★ မဖြစ်နိုင်ရုံတင်မကဘူး ကိုယ့်ပြိုင်ဖက်ကို ကြည့်ပြီးတော့ ကိုယ့်စိတ်ထဲမှာ 
ကြောက်စိတ်တွေ ဖြစ်တယ်။ ဒေါသတွေ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ‌ဒေါသက တခါတခါ ကြောက်စိတ်ဖြစ်တယ် မြန်မာစကားအနေနဲ့ဆိုရင်၊ တခါတခါ စိတ်ဆိုးတယ်၊ 
တခါတခါ စိတ်တိုလွယ်တယ်၊ တခါတခါ စိတ်ညစ်တယ်၊ 
အဲဒီလိုတွေ ဖြစ်နေတာတဲ့။ 

★ အဲဒီလိုဖြစ်တယ်ဆိုရင် အထူးသဖြင့် ဒီကြောက်စိတ်က inhibiting ဆိုတဲ့ အင်္ဂလိပ်စကားလုံးက ဦးနှောက်ကို အဟန့်အတားဖြစ်စေတယ်တဲ့။ 
အတွေးကို အဟန့်အထားဖြစ်စေတယ်။ inhibiting ဆိုတာ။ 

★ ဒါ ဒီနောက်က ဦးနှောက်က အတွေးကို တားဆီးတယ်။ တနည်းအားဖြင့်
ပြောမယ်ဆိုရင် ပျော်ရွှင်မှုကို inhibit လုပ်တယ်တဲ့၊ ပျော်ရွှင်မှုကို 
တားဆီးတယ် ဒီနောက်က ဦး‌နှောက်။ 

★ ဒီနေရာမှာကျတော့ affiliative-focused ဆိုတာ ကိုယ်ပြဿနာရှိတယ်ဆိုရင် #ကိုယ့်ပြဿနာအကြောင်းလည်းတွေးတယ်၊ သူများပြဿနာအကြောင်းလည်း
တွေးတယ်၊ ဆက်စပ်ပြီးတော့တွေးတတ်တယ်။ 

★ ကိုယ်က အောင်မြင်တယ်ဆိုရင်လည်း တခြားလူ အောင်မြင်တာကိုလည်းပဲ 
တွေးတယ်တဲ့။ ကိုယ့်အောင်မြင်မှု တခြားလူတွေရဲ့အောင်မြင်မှု 
အဲဒါကို တွေးတယ်။ တနည်းအားဖြင့် ပြောမယ်ဆိုရင် 
ကိုယ်အောင်မြင်တာကိုလည်းပဲ ဂုဏ်ယူတယ်။ 

★ သူတစ်ပါး အောင်မြင်တာကိုလည်း ဂုဏ်ယူတယ်။ ကိုယ်ကြိုးစား
တာကိုလည်းပဲ ဂုဏ်ယူတယ်၊ တခြားလူ ကြိုးစားတလည်း ဂုဏ်ယူတယ်။ 
အဲဒါကို affiliative ဖြစ်တယ်လို့ခေါ်တယ်။ 

★ Affiliative ဖြစ်တယ်ဆိုတာ ဆက်စပ်တာ connection ရှိတာ။ 
အဲဒါကို affiliative-focused လို့ခေါ်တယ် ဒါကိတော့ မိမိသူတစ်ပါး 
နှစ်ဦးသားအတွက် အာရုံပြုတာ ဒါကြောင့် ဘုန်းဘုန်းပေးတဲ့ 
ခေါင်းစည်းထဲမှာ မိမိအတွက် သူတစ်ပါးအတွက် လောကကြီးအတွက်။ ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ