အကောင်းမြင်ဝါဒ-အပိုင်း (၁)

ခက်ခဲတဲ့ကာလမှာ အကောင်းမြင်ဝါဒက ပိုအရေးကြီးတယ် ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ 
★ ဒီနေ့ ရှမ်းပြည်နယ် ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်မှာ ရန်ကုန်ကနေလာပြီးတော့ 
Max Myanmar မိသားစုအားလုံးရဲ့ကိုယ်စား ဝါဆိုသင်္ကန်း ဆက်ကပ်လှူဒါန်းတဲ့
အချိန်မှာ အခုဒီမှာရောက်နေတဲ့ ပရိသတ်တွေအားလုံးရော online ကနေပြီး
တော့ တရားနာနေတဲ့ ပရိတ်သတ်တွေ အားလုံးရော ဘုန်းဘုန်းဟောချင်တဲ့
တရားကတော့ “ခက်ခဲတဲ့ကာလမှာ အကောင်းမြင်ဝါဒက 
ပိုအရေးကြီးတယ်” ဒါလေးပြောချင်ပါတယ်။ 

★ ဗုဒ္ဓတရားတော်ကို နားကြားတဲ့အခါမှာ လေ့လာတဲ့အခါမှာ 
တခါလာလည်း ဒုက္ခအကြောင်းပြောတယ်။ တခါလာလည်း မမြဲတဲ့
အကြောင်းပြောတယ်။ တခါလာလည်း ငါ မဟုတ်တဲ့ 
အကြောင်းပြောတယ်။ 

 ★ အဲဒီလိုလည်းပဲ ကြားတဲ့အခါကျတော့ pessimistic ဖြစ်တယ်၊ 
negative ဖြစ်တယ်၊ အဆိုးမြင်ဝါဒဖြစ်တယ်ဆိုပြီးတော့ တချို့ကတော့ 
ထင်ချင်ထင်နိုင်တယ်၊ ထင်လည်းထင်ကြတယ်။ 

★ ဗုဒ္ဓတရားတော် အနောက်တိုင်းကို စပြီးတော့ရောက်ခါစတုန်းကဆိုရင် 
You focus on suffering. You are so negative, pessimistic. 
ဆိုတဲ့ အရေးအသားမျိုးတွေ အများကြီးရေးကြတယ်။ 

★ အခုကျတော့ အဲဒါတွေ နည်းသွားပါပြီ။ ဘာဖြစ်လို့တုန်းဆိုတော့ ကြာလည်းကြာတဲ့အခါကျတော့ ပိုပြီးတော့လည်း လေ့လာကြတယ်။ 
လေ့လာတဲ့နေရာမှာ စိတ်အကြောင်းလေ့လာတာလား၊ 
ဦးနှောက်အကြောင်းလေ့လာတာလား အဲဒါမျိုး။ 

★ နောက်ပြီးတော့ ရှေ့ဘ၀ နောက်ဘ၀ အကြောင်း လေ့လာတာ၊ 
အဲဒါမျိုးတွေကို သုတေသနဆန်ဆန် rigorous research ဆိုတာ 
တကယ့် လုံ့လဝီရိယစိုက်ပြီးတော့ လုပ်ကြတာ။ 

★ ရှေ့ဘဝနောက်ဘဝဆိုလည်းပဲ Dr Ian Stevenson သူလုပ်ထားတာရော၊ 
ဒီနောက်ပိုင်းမှာ ဆက်လက်ပြီးတော့ လုပ်တာတွေရော သုတေသနတွေ 
ဒါ ရှေ့ဘ၀ နောက်ဘ၀ ကိုယ်ကမှယုံကြည်တာပဲ ရှိတယ်၊ 
သူတို့ကျတော့ တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုလိုက်ပြီးတော့ သုတေသနလုပ်တာ
 psychiatrist စိတ္တဗေဒ ဆရာဝန်ကြီးပါ။ 

★ ကုသိုလ်အကုသိုလ်အတွေးတွေ ကောင်းတဲ့အတွေးဆိုးတဲ့
အတွေးတွေက ဦးနှောက်ကို ဘယ်လိုပြောင်းလဲစေတယ်။ ကျန်းမာရေး ဘယ်လိုပြောင်းလဲစေတယ်။ အဲဒါတွေကိုလည်းပဲ တခါတည်း fMRI 
စက်ကြီးတွေနဲ့ လေ့လာကြတယ်။ 

★ ဒီလိုလေ့လာတဲ့နောက်ပိုင်းမှာကျတော့ ဗုဒ္ဓတရားတော်ကို 
အဆိုးမြင်ဝါဒဆိုတဲ့ ပြောဆိုမှုမျိုးကတော့ အနောက်တိုင်းမှာ 
နည်းသွားပါပြီ။ မရှိသလောက်ဖြစ်သွားပြီ။ 

★ အခု တစ်ကမ္ဘာလုံးက ကိုဗစ်-၁၉ကို Covid-19 တွေ့ကြုံနေရတယ်။ 
Max Myanmar မိသားစု ဧရာဝတီဖောင်ဒေးရှင်းလည်း ဒီတိုင်းပဲ 
အများလိုခံစားရတာပဲ Covid-19 ရဲ့ဒဏ်ကို ခံစားကြရတယ်။ 
ထိပ်ပိုင်းမှာရော အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းမှာရော နောက်ပြီးတော့ 
၀န်ထမ်းပိုင်းမှာရော အကုန်လုံးတူတူပဲ ခံစားကြရတယ်။ 

★ Anxiety ဒီလို စိတ်ဖိစီးမှုတွေ ရှိကြတယ်။ တခြား 
ကုမ္ပဏီကြီးတွေလည်း ဒီတိုင်းပါပဲ၊ တိုင်းပြုပြည်ပြု 
ကုမ္ပဏီကြီးတွေပေါ့ အလုပ်တွေကြိုးစားပြီးတော့ အခွန်တွေ
အများကြီးပေး လူမူရေးလုပ်ငန်းတွေလည်း အများကြီးလုပ်ကြတယ်၊ 
ကုမ္ပဏီကြီးတွေ ဒီလိုပဲ တွေ့ကြုံကြတယ်။ 

★ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအခက်အခဲတွေတွေ့ကြုံတဲ့နေရာမှာ မှန်ကန်တဲ့
အမြင်ဆိုတာ ရှိရတယ်၊ အဲဒါကို သမ္မာဒိဋ္ဌိလို့ခေါ်တယ်၊ right view 
လို့ခေါ်တယ်။ မှန်ကန်တဲ့အမြင်ရှိတယ်ဆိုရင် အကောင်းမြင်ဝါဒက 
ခါတိုင်းထက်ပိုပြီးတော့ အားကောင်းစရာရှိတယ်။ 

★ အကောင်းမြင်ဝါဒဆိုတာ အစစအရာရာ အဆင်ပြေနေတဲ့
အချိန်မှာ အကောင်းမြင်ဝါဒရှိတာ အဲဒါက ဘာမှမထူးဆန်းပါဘူး။ 
အစစအရာရာ အဆင်ပြေနေတဲ့အချိန်မှာ အကောင်းမြင်ဝါဒ 
မရှိတဲ့အခါကျမှ အဲဒါမှ သူက တကယ့်ချို့ယွင်းချက်လို့ ဆိုနိုင်တာ။ 

★ မကြည့်တတ်ဘူးဆိုရင်ပေါ့ လောကကြီးကို မကြည့်တတ်ဘူး 
အင်္ဂလိပ်ပြောရင်တော့ လက္ခဏာရေးသုံးပါးကို 
world view လို့ခေါ်တာ။ 

★ ကမ်ဘာကွီးကို ကွညျ့တဲ့အကွညျ့၊ အဲဒီ world view မရှိဘူးဆိုရငျ 
အမရေိကနျနိုငျငံလို ခမြျးသာတဲ့နိုငျငံ မှာတောငျမှ ဒီလို 
စိတျဓါတျကရြောဂါတှေ အဆိုးမွငျဝါဒတှေ ပိုပွီးတော့ဆိုးတာတော့ 
ကိုယျ့ဟာကိုယျ suicide လုပျတာတှေ အဲဒါတှေ သူတို့
စာရငျးဇယားအရဆို တောျတောျမြားတယျ။ 

★ ဒီကိုဗစ်မတိုင်ခင်မှာ Wisconsin တက္ကသိုလ်က ဦးနှောက်ပိုင်း
ဆိုင်ရာနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်တဲ့ Prof. Richard Davidson 
ဆိုတာ ဒါနှစ်ပေါင်းလေးဆယ်နီးပါး ငါးဆယ်လောက် တရားထိုင်လာတဲ့
 ပုဂ္ဂိုလ်၊ နောက်တရားထိုင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကိုလည်းပဲ fMRI နဲ့ 
ဦးနှောက်တွေ အပြောင်းအလဲ လေ့လာပြီးတော့ Neuroplasticity 
ဆိုတဲ့ ဒီသီအိုရီကို advance လုပ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး တစ်ယောက်ပေါ့နော်။ 

 ★ ၂၀၁ရခုနှစ်တုန်းက သူရဲ့စာအုပ်ကို The Emotional Life 
of Your Brain ဆိုတဲ့စာအုပ်ကိုထုတ်တဲ့အခါကျတော့ သူ သုတေသနအကြောင်းရေးတဲ့အခါကျတော့ အဲဒီဟာကို Texas က 
သူ့ကိုဖိတ်ပြီးတော့ lecture ပေးခိုင်းတာရှိတယ်၊ 
၁ရမိနစ်ပဲကြာပါတယ်။ 

★ သူက ဘာပြောတာတုန်းဆို တစ်နှစ်တစ်နှစ်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံက 
လူငယ်တွေ ၁၂နှစ်ကနေ ၂၄နှစ်အထိ အဲဒီအသက်အရွယ်နဲ့ 
တစ်နှစ်တစ်နှစ်ကို suicide လုပ်တာ ၄၅၀ကျော်တယ်။ 
တစ်နေ့မှာ တစ်ယောက်ထက်ပိုတာပေါ့။ ဒါ အစစအရာရာ 
ပြည့်စုံတဲ့နိုင်ငံ၊ ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူဦးရေ သန်းသုံးရာပဲ ရှိပေမယ့် ၊ 
တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့ အရင်းအမြစ် resources 
၂၅% ကို အသုံးပြုတဲ့နိုင်ငံပါ။ 
★ အဲဒါကြောင့် ရုပ်ဝတ္ထုပစ္စည်းမှာ ဘာမှ သိပ်လိုအပ်တယ် မရှိဘူး။ 
ဒီနေ့ အလုပ်ပြုတ်တယ်ဆိုရင် ဒါ အစိုးရထောက်ပံ့ကြေး 
ချက်ချင်းသွားပြီးတော့ လျှောက်နိုင်တဲ့နိုင်ငံ ရယူနိုင်တဲ့နိုင်ငံ။ 
အဲဒီလိုနိုင်ငံမျိုးမှာ suicide rate က အဲဒီနှစ်မှာ 
သူပြောပြတာတော့ ၆၇-ရာခိုင်နှုန်းတက်သွားတာ။ 
အများကြီးတက်သွားတာ။ 

★ ဒီဟာကိုပဲ အမြဲတမ်းကိုးကားနေကြ Stanford တက္ကသိုလ်က 
ဦးနှောက်ခွဲစိတ်ကုသပါရဂူ Prof. James Doty ရဲ့ ကိန်းဂဏန်းကို 
ကိုးကားမယ်ဆိုရင်လည်း ဒါ ကိုဗစ်မဖြစ်ခင်မှာ အခြေအနေကောင်းနေတဲ့
အချိန်မှာ စီးပွားရေးအခြေအနေကောင်းနေတဲ့အချိန်မှာ အလုပ်လုပ်တဲ့
လူဦးရေ working adults ရဲ့ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းက စိတ်ဓါတ်ကျ
ရောဂါကုသဆေး 
antidepressant သောက်ရပါတယ်။ 

★ အဲဒီစိတ်ဓါတ်ကျရောဂါကျတဲ့ စိတ်ဓါတ်ကျရောဂါဆေး 
မသောက်ဘဲနဲ့ စိတ်ဓါတ်ကျပြီးတော့ ဘီယာအရက်လောက်ပဲ 
သောက်တဲ့လူပါ ထည့်ပြီးတော့ တွက်မယ်ဆိုရင်တော့ အလုပ်လုပ်တဲ့လူရဲ့ တစ်ဝက်နီးပါးလောက်က အဲဒီလို စိတ်ဓါတ်ကျရောဂါတွေရှိတယ်။ 

★ ဆိုလိုတာက အဆိုးမြင်ဝါဒဝင်မယ့်ပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ ဒီလိုကပ်ရောဂါကြီး 
pendamic မျိုး မလာလည်းပဲ သူ့ဟာနဲ့သူလုံးချာလည်နေတာ။ စိတ်ကို မထားတတ်တဲ့အခါကျတော့ အတွေးအမြင် 
မမှန်တဲ့အခါကျတော့။ 

★ အဲဒီတော့ အတွေးအမြင်မှန်ရမယ်ဆိုတဲ့ဟာကို အဲဒီ Richard Davison 
ဒါ ၁၉၇၀တည်းက ဗုဒ္ဓဂယာမှာ မြန်မာကျောင်းမှာ ဆယ်ရက်စခန်း ခုနှစ်ကြိမ်ဆက်တိုက်ထိုင်ထားတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်ကြီးပါ။ 
သူက ဘာပြောတာတုန်းဆို အကောင်းအမြင်ဝါဒရှိဖို့ 
အချက်အလက်လေးတွေ လိုအပ်တယ်တဲ့။ 

★ အဲဒီအချက်အလက်လေးတွေက ဘာတုန်း။ နံပါတ်တစ်ကတော့ 
Awareness ဆိုတာ သတိတရားလိုအပ်တယ်တဲ့။ 
အဓိကတော့ အဲဒီ awareness ထဲမှာ ဘာထည့်တာတုန်းဆိုတော့ 
အကြီးစား awareness ပေါ့၊ mega awareness 
လို့တောင်ခေါ်နိုင်တယ်။ 

★ အဲဒါ ဘာတုန်းဆို ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်ထဲမှာဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အတွေးတွေ၊ 
တခါတည်း မရပ်မနား ဖြစ်နေတာတွေ အထုတ်လိုက်အလုံးလိုက် 
လှိုင်းလုံးလေးတွေလို ဖြစ်နေတဲ့အတွေးတွေ 
အဲဒါတွေကို ဖြစ်မှန်းသိနေတာ။ 

★ နောက်ပြီးတော့ ဘေးကလူတွေ သူတို့အတွေးတွေ ဘယ်လို
ဖြစ်နေတာတုန်း။ သူတို့ပြောတာဆိုတာ ကြည့်ပြီးတော့ နားလည်ပြီး 
ကိုယ်ချင်းစာတာ။ အဲဒါကို သူက mega awareness လို့ခေါ်တာ။ 
ဘုန်းဘုန်းတို့ သတိပဋ္ဌာန်စကားနဲ့ ပြောရင်တော့ 
အဇ္ဈတ္တ နဲ့ ဗဟိဒ္ဓ - ကိုယ့်ရဲ့ခံစားမှုနဲ့ အများရဲ့ခံစားမှုမှာ အတွင်းအပြင်နှစ်ခုစလုံးသိတယ်လို့ခေါ်တယ်။ 
 သူကတော့ scientific term နဲ့ပြောသွားတာ။ 

★ အဲဒီဟာရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်က သူက တခြားလူတွေနဲ့ connection ရှိနေတယ်။ 
သြော် သူတို့မှာလည်း ဒီလိုဖြစ်နေတယ်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ ကုမ္ပဏီအကြီးတွေရော 
အသေးတွေရော သြော် သူတို့လည်း ဒီလိုပဲပြဿနာ၊ တရုတ်ပြည်မှာလည်း 
သြော် ဒီလိုပဲ ပြဿနာရှိတယ်၊ အမေရိကားမှာလည်း 
ဒီလိုပဲရှိတယ်၊ ဥရောပမှာလည်း ဒီလိုပဲရှိတယ်။ 
ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ