အိမ်နှင့်လုပ်ငန်းခွင်မှာ လန်းတဲ့စိတ် ဆန်းတဲ့ဦးနှောက်-အပိုင်း(၅)

အမြဲတမ်း စိတ်ညစ်နေတဲ့လူရဲ့ ဦးနှောက်က ပျော်တတ်တဲ့လူရဲ့ ဦးနှောက်နဲ့ ကွာတယ် ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬ ပထမပိုင်း - အပိုင်း(၅) 

အိမ်နှင့်လုပ်ငန်းခွင်မှာ လန်းတဲ့စိတ် ဆန်းတဲ့ဦးနှောက် 

 ★ ၁၀မိနစ် ဘုန်းဘုန်းတို့ ထိုင်ကြည့်မယ်။ မထိုင်ခင်မှာ နောက်တစ်ခု ကြည့်အုန်းမယ် video clip လေး အဓိပ္ပါယ်ချင်းကတာ့ အတူတူပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ အခု ကြည့်သွားတဲ့ဟာက Yale တက္ကသိုလ်က အမေရိကားက၊ အခု နောက်ကြည့်မယ်ဟာက အင်္ဂလန်က။ 

 ★ နောက်ပြီးတော့ လိုရင်းတိုရှင်းဖြစ်အောင် illustration တွေ အများကြီးပါတယ်။ ဒါလေး ကြည့်လိုက်ရအောင် The Science Behind Mindfulness Meditation https://youtu.be/VTA0j8FfCvs 

★ အဲဒီထဲမှာပါတဲ့ NHS ဆိုတာ အင်္ဂလန်က National Health Service ကိုပြောတာ အမျိုးသားကျန်းမာရေး။ 

★ သူ အဓိကပြောတဲ့ အချက်တွေကတော့ ဘုန်းဘုန်းတို့ anxiety ဖြစ်တယ်၊ stress ဖြစ်တယ် စိုးရိမ်မှုတွေဖြစ်တယ်ဆိုရင် အဲဒီစိုးရိမ်မှု ကိုယ်သိတဲ့ စိုးရိမ်မှုက iceberg ပဲတဲ့ အထက်မှာ ကိုယ်တွေ့ရတဲ့ surface လေး ။ အများစုကို ကိုယ်မတွေ့ရဘူး။ 

★ သိစိတ် မသိစိတ်နဲ့ပြောရင် သိစိတ်က ပိုများပြီးတော့ အဲဒီ emotion တွေက မသိစိတ်ထဲမှာ နေတာ။ အဲဒီမသိစိတ်ထဲကနေ အဲဒီ emotion တွေက အသိစိတ်နဲ့ conscious behavior ဆိုတာ သိသိနဲ့လုပ်တဲ့ အပြုအမှုတဲ့။ အဲဒီ အပြုအမှုတွေကို သူက control လုပ်နေတယ်။ 

★ အတွေးပေါ်တိုင်းပေါ်တိုင်း အဲဒီ အတွေးက ခဏခဏပေါ်တယ်ဆိုရင် ဦးနှောက်ထဲမှာ neurones လေးတွေ အသစ်လေးတွေ ပေါ်လာတယ်၊ wiring ပေါ်လာတာ များတယ်ဆိုရင် အဲဒီ negative ဖြစ်တဲ့ neurones က negative ဖြစ်တဲ့ ဦးနှောက် ဆဲလ်တွေ unit တွေက ကလပ်စည်းတွေက တခြား သူနဲ့ သဘောချင်းတူတဲ့ ကလပ်စည်းတွေနဲ့ သွားပြီးတော့ ဆက်နွယ်တယ်။ အဲဒါကို wiring ခေါ်တယ်။ 

★ ပဋ္ဌာန်းမှာဆိုရင်တော့ “အကုသလော ဓမ္မော၊ အကုသလဿ ဓမ္မဿ” အကုသိုလ်ကနေ ပြီးတော့ အကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေတယ်။ Negative ဖြစ်တဲ့ဟာက အခြား negative ဖြစ်တဲ့အရာကို ဖြစ်စေတယ်။ 

★ အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ကိုယ့်ရဲ့ အတွေးထဲမှာ မကျေနပ်တဲ့စိတ်ဖြစ်ရင် အဲဒီ မကျေနပ်တဲ့စိတ်ကြောင့် မကျေနပ်တဲ့ emotion ကြောင့် ဦးနှောက်ထဲမှာ သူ neuro pathway ‌လေးတွေ သူ တည်ဆောက်ပေးတယ်။ မကျေနပ်တဲ့စိတ်က တော်တော်နဲ့ မပျောက်တော့ဘူး၊ ဒေါသဆိုလည်း ဒေါသ အဲဒီလိုပေါ့။ 

★ အဲဒါကြောင့် ရှေ့ပိုင်းက ပထမဆုံး video clip နဲ့ သွားပြီးတော့ ဆက်စပ်ကြည့်မယ်ဆိုရင် ပထမဆုံး video clip က ဘာပြောတုန်းဆိုတော့ နံပါတ်တစ်က attention၊ နံပါတ်နှစ်က attitude တဲ့။ 

★ Attention ဆိုတာက ဖြစ်နေတာကို သိလိုက်တာ။ ‌ဒေါသမဖြစ်နဲ့ ပြောတာမဟုတ်ဘူး၊ irritation မဖြစ်ရဘူးလို့ မပြောဘူး၊ အဆင်မပြေဘူးဆိုရင် စိတ်ထဲမှာ ခိုးလိုးခုလှဖြစ်တယ်။ Irritation တွေ ဖြစ်တယ်။ 

★ အဲဒီလို ဖြစ်တာကို သိလိုက်တယ်ဆိုရင် ဦးနှောက်ထဲမှာ ခေါင်းထဲမှာ အဲဒီ irritation ဆိုတဲ့ wire ကို သူက circuit လျှပ်စစ်ကို မသွယ်တော့ဘူး။ အဲဒါကြောင့် တရားထိုင်ရင်းနဲ့ အဲဒီဟာတွေကို မှတ်တယ်၊ စိုးရိမ်တာကို စိုးရိမ်တယ်လို့ မှတ်တယ်။ 

★ စိတ်ဖိစီးတာကို စိတ်ဖိစီးတယ်လို့ မှတ်တယ်။ မကျေနပ်တာကို ဒါ မကျေနပ်တဲ့စိတ်ပဲလို့ မှတ်လိုက်တယ်ဆိုရင်တဲ့ အဲဒီ fear center ဖြစ်တဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ amygdala ဦးနှောက်ရဲ့ နောက်အပိုင်းပေါ့နော် အဲဒါ တိရစ္ဆာန်တွေလည်း ရှိတယ်၊ လူတွေလည်း ရှိတယ်။ အဲဒီအပိုင်းက သေးသေးသွားတယ်တဲ့။ 

★ အဲဒါကိုပဲ နောက်ဆုံးကျတော့ ကိလေသာပယ်နိုင်တယ်၊ ‌ဒေါသပယ်နိုင်တယ်လို့ ပြောကြတယ်။ အဲဒီ သတိပဋ္ဌာန်ကို အခြေခံပြီးတော့ ကရုဏာပွားနိုင်တယ်ဆိုရင် ရှေ့ကဦးနှောက် လူသားတွေရဲ့ ဦးနှောက်ပဲ ရှေ့ပိုင်းမှာရှိတဲ့ ဦးနှောက်၊ တိရစ္ဆာန်တွေမှာ မရှိဘူး၊ အဲဒီ ဦးနှောက်က ပိုပိုပြီးတော့ ကြီးလာတယ်တဲ့။ 

★ အဲဒါကြောင့် အမြဲတမ်း စိတ်ညစ်နေတဲ့လူရဲ့ ဦးနှောက်က ပျော်တတ်တဲ့လူရဲ့ ဦးနှောက်နဲ့ ကွာတယ်။ 

★ ပြဿနာရှိလာပြီဆိုရင် ပြဿနာကို မြန်မြန်ဆန်ဆန် သူ့ရဲ့စိတ်ထဲမှာ process လုပ်နိုင်တဲ့လူနဲ့ သူ့ရဲ့ emotion ကို ကိုင်တွယ်နိုင်တဲ့လူနဲ့ တော်တော်နဲ့ မကိုင်တွယ်နိုင်ပဲနဲ့ တပစ်တောက်တောက် ဖြစ်နေတဲ့ပုဂ္ဂိုလ် ဒီပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦးကလည်းပဲ သူတို့ရဲ့ ဦးနှောက်ကကွာတယ်။ 

★ ဒေါက်တာဒမ်အဲမင်း ဆိုတာလေ Neurologist လည်း psychiatrist လည်း ဟုတ်တယ် အဲဒီ ပါမောက္ခကြီးက ဆရာကြီးက။ YouTube ပေါ်မှာ သူ့ရဲ့ lecture တွေ အများကြီးရှိတယ်။ သူကတော့ ဦးနှောက်ပေါင်း ၈၃၀၀ ကို သုတေသနလုပ်ထားတာ။ 

★ ကလေးလေးတစ်ယောက်က ကစားကွင်းထဲမှာ ယောက်ျားလေးတစ်ယောက်၊ နောက်ထပ် ကလေးမလေးတစ်ယောက်ကို အကြောင်းမရှိဘဲနဲ့ သွားရိုက်တယ်။ အသက်တွေက ၇နှစ် ၈နှစ်လောက်ပဲ ရှိတယ်၊ အဲဒီလို သွားရိုက်တာ။ 

★ ဒီအတိုင်းကြည့်ရင်တော့ ဒီကလေးလေးက တကယ့်မာနတ်ပဲ၊ သူ့ရဲ့စိတ်ထဲမှာ သိပ္ပံပညာနားမလည်သေးတဲ့ လူအနေနဲ့။ သူ့ဦးနှောက်ထဲမှာ ဘာဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ ဒီဆရာကြီးက စမ်းသပ်ခွင့်ရတဲ့အခါကျတော့ သူ့ဦးနှောက်ကို ဓါတ်ပုံရိုက်လိုက်တယ် fMRI နဲ့ ရိုက်လိုက်တယ်။ 

★ ရိုက်လိုက်တဲ့အခါကျတော့ သူ့ ဦးနှောက်ကို အနှောင့်ယှက်ပေးနေတဲ့ ရေအိတ်လိုဟာမျိုး တစ်ခုရှိတယ် အဲဒီဟာကို ထုတ်လည်းထုတ်လိုက်ရော လုံးဝကောင်းသွားတယ်။ ဒီကလေး လုံးဝကောင်းသွားတယ်။ 

★ အဲဒီလို မဟုတ်ဘူးရင် ဒီကလေးက ကြီးလာရင် လူသတ်သမားလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်၊ လူအများကြီးကို ဒီအတိုင်းကြည့်ပြီးတော့ သူ့စိတ်ထဲမှာ ဒေါသတွေ မကျေနပ်စိတ်တွေ ဖြစ်ပြီးတော့ ‌ဗုန်းလည်း ဖောက်ချင်လည်း ဖောက်နိုင်တယ်။ 

★ ဆိုလိုတာက message တွေက Buddha ပြောထားတဲ့ message အတိုင်းပဲ။ #ကိုယ့်ရဲ့ဦးနှောက်နဲ့ ကိုယ့်ရဲ့စိတ်ကို အကောင်းဖက်မှာ exercise လုပ်လိုက်ရင် ပျော်ရွှင်မှုရလာနိုင်တယ်၊ လောကကြီးကို အကျိုးပြုတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ နိုင်ငံကို အကျိုးပြုတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်လည်း ဖြစ်လာနိုင်တယ်။ 

★ ဖန်ဆင်းရှင်က ‌ရော့ ဟဲ့ ဆိုပြီးတော့ အတိအကျ fix လုပ်ပြီး ဖန်ဆင်းပေးတာမျိုး မဟုတ်ဘူး ဗုဒ္ဓဘာသာယုံကြည်တာက။ အစစအရာရာ ဘုန်းဘုန်းတို့ရဲ့ ကံကြမ္မာက ကိုယ့်ရဲ့လက်ထဲမှာ ရှိတာ။ အဲဒါကြောင့် ဘာဝနာဆိုတာက စိတ်ကို Gym လုပ်တာပဲ။ 

★ Gym သွားပြီးတော့ ဆော့သလို လေ့ကျင့်ခန်း ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ကြွက်သားတွေ အားကောင်းအောင် ကိုယ်ကာယလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်သလို Gym ကိုသွားပြီးတော့။ 

★ ဒီလို တရားထိုင်တယ်ဆိုရင်လည်းပဲ သူတို့ပြောတာ ၁၀မိနစ်လောက် တရားထိုင်ရင်တောင်မှ အဲဒီလို emotion workout လုပ်တာတောင်မှ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာလေ့ကျင့်မှု လုပ်တာတောင်မှ ကြာလာရင် စိတ်က အားကောင်းလာပြီးတော့ တော်ရုံတန်ရုံ negative emotion ဆိုတဲ့ ရောဂါတွေ သိပ်ပြီးတော့ မကပ်တော့ဘူးတဲ့ သူတို့ပြောတာ။ 
ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။ 
ကျေးဇူးတော်ရှင်အောက်စဖို့ဒ်ဆရာတော် 
ပါမောက္ခ ဒေါက်တာအရှင်ဓမ္မသာမိ 🙏🙏🙏